GÜVERTE İŞLETİM DÜZEYİ EĞİTİMİ İÇİN SEYİR / KAPTAN ZEKİ HAŞİMOĞLU
ÖNSÖZ
Denizcilik mesleğinin ve gemi yönetiminin en temel konusu hiç şüphesiz seyir dersidir. Seyir dersinin konusu çok geniş alanlara yayılmakla birlikte günümüz teknolojik gelişmeleri gemi seyrini de etkilemiştir. Yakın geçmişe kadar klasik seyir yöntemleriyle yersel veya göksel seyir ilkeleri uygulanıyordu. Günümüzde ise teknolojik ilerlemeler sonucu icat edilen cihazlarla gemilerin seyrine yön verilmektedir.
Genel anlamda seyrin içeriğine baktığımızda yersel, elektronik, matematiksel ve göksel olmak üzere bölümlere ayrılabilir. Bu yöntemlerin her biri ile gemi seyrini gerçekleştirmek mümkündür.
Hazırlanan bu kitapta seyrin en temel yöntemi olan yersel seyir konuları grafik çizimlerle anlatılmış ve bunlara ilişkin gerekli uygulamalara yer verilmiştir. Seyrin diğer bir yöntemi olan matematiksel seyir konuları sade ve yalın bir dille anlatılarak her seviyedeki öğrencilerin anlayacağı türden örneklerle desteklenmiştir. Günümüzde en çok tercih edilen seyir yöntemi ise hiç kuşkusuz elektronik seyirdir. Yakın geçmişte ortaya çıkan ve hızla yaygınlaşan bu yöntemle alakalı günümüzde pek az kaynağa rastlanmaktadır. Bu nedenle elektronik seyir konusu detaylı olarak incelenmiş, gemilerin seyir sistemlerine giren son teknolojik cihazlar anlatılmıştır. Göksel seyir konusuna bu kitapta hiç yer verilmemiştir. Bu yöntemin farklı bir kategori olması ve kullanım alanının nerede ise tamamen ortadan kalkması nedeni ile kapsam dışı tutulmuştur.
Çok sayıda yerli ve yabancı yayından elde edilen bilgiler deniz tecrübesi ile harmanlanarak oluşturulan bu kaynağın derlenip yazıya dökülmesi iki yıldan fazla bir süre almıştır. Kitapta kullanılan dilin son derece yalın ve anlaşılır olmasına dikkat edilmiştir. Eğitim ve Sınav Yönergesi’ne göre hazırlanan konuların öz ve eksiksiz olması en temel kriter olarak benimsenmiştir. Pedagojik kurallara göre ele alınan konular yeterli sayıda çözümlü örneklerle anlaşılır hale getirilmiştir. Bu örneklerin zabitlik sınavlarına hazırlanan kişiler için özgün ve farklı tipte olmasına dikkat edilmiştir. Bunun yanında renkli resim ve grafik çizimlerle desteklenerek daha anlaşılır olması sağlanmıştır.
Kitabın hazırlanmasında desteğini esirgemeyen değerli aileme, grafik çizimlerin hazırlanmasında uzun mesailer harcayan resim öğretmeni Ümit OCAKÇI’ya ve edebiyat öğretmeni Ömer ESKİ’ye teşekkürü bir borç bilirim.
Hazırlanan bu kitap işletim düzeyinde eğitim veren fakülte, yüksekokul ve lise seviyesindeki denizcilik okullarında hem ders kitabı hem de kaynak olacak bir niteliğe sahiptir. Denizcilik okullarında okuyan öğrencilerin yeterli sayıda kaynağa ulaşamadıkları gerçeğinden yola çıkarak bu alanda yaşanan kaynak eksikliğini çeşitlendirmek temel hedeflerimizden biridir.
Tüm denizci adaylarına ve denizci meslektaşlarıma hayırlı olması dileklerimle,
Saygılar sunarım.
Zeki HAŞİMOĞLU
2015-RİZE
İÇİNDEKİLER SAYFA NO
BÖLÜM 1. SEYRİN TANIMI, DÜNYA’NIN ŞEKLİ VE KOORDİNATLARI HAKKINDA TEMEL BİLGİLER …………………………...…………………………………………………….. 1
1.1 Seyrin Tanımı ………………...………………………………………………………………… 1
1.2 Seyrin Tarihçesi ……………...…………………………………………………………………. 1
1.3 Seyrin Türleri …………………………………………………………………………………… 3
1.3.1 Yöntemleri Bakımından Seyrin Sınıflandırılması …………………………………………. 3
1.3.2 Seyir Ortamı Bakımından Sınıflandırma ……………….………………………………….. 4
1.3.3 Seyirde İnsiyatifin Kullanılması Bakımından Sınıflandırma ………….…………………… 4
1.4 Seyirin Amacı …………………...……………………………………………………………… 5
1.5 Seyrin Elemanları ………………………………………………………………………………. 5
1.6 Evren (Kainat) …………………….…………………………………………………………….. 6
1.7 Güneş Sistemi ……………….………………………………………………………………….. 7
1.8 Dünya’nın Şekli ve Hareketi …………...………..……………………………………………… 9
1.9 Dünya Koordinat Sistemi ve Tanımlar ………….….…………………………………………. 10
1.9.1 Yerin Merkezi ……………….……………………………………………………………. 10
1.9.2 Yerin Dönüş Ekseni ……………….……………………………………………………… 10
1.9.3 Ekvator ………………….………………………………………………………………… 10
1.9.4 Kuzey Yarımküre …………………………………………………………………………. 11
1.9.5 Güney Yarımküre ………………...………………………………………………………. 11
1.9.6 Enlem …...………………………………………………………………………………… 11
1.9.7 Boylam ………………………………...………………………………………………….. 12
1.9.8 Kerte Hattı ...………………………………………………………………………………. 13
1.9.9 Büyük Daire ….....………………………………………………………………………… 13
1.9.10 Küçük Daire ……...……………………………………………………………………… 14
1.10 Koordinat Sisteminde Derecelendirme ……….……………………..……………………….. 14
1.11 Yeryüzündeki Bir Yerin Mevkisinin Belirtilmesi ………………....………………………… 15
1.12 Haritada Mevki Belirleme ……………..…………………………………………………….. 16
1.13 Enlem Farkı ve Hesaplaması ……………………………………………………..………….. 17
1.14 Boylam Farkı ve Hesaplaması …………………………………………………..…………… 18
1.15 Enlem ve Boylamın Uzunluk Olarak Ölçülmesi ………………….…………………………. 19
BÖLÜM 2. SEYİRDE KULLANILAN ARAÇ-GEREÇ, HARİTA VE NEŞRİYATLAR İLE BUNLARIN DÜZENLENMESİ …………………………………………………...………………. 22
2.1 Yön Gösteren Seyir Aletleri ………………..…………………………………………………. 22
2.1.1 Manyetik Pusula …………..……………………………………………………………… 22
2.1.2 Cayro Pusula ………...……………………………………………………………………. 22
2.1.3 GPS ……………………………..………………………………………………………… 22
2.2 Sürat Ölçen Seyir Aletleri …………..…………………………………………………………. 23
2.2.1 Parakete ………………..………………………………………………………………….. 23
2.2.2 GPS ……………………….………………………………………………………………. 24
2.3 Mesafe Ölçen Seyir Aletleri ………………………………………………...………………… 24
2.3.1 Dürbün …………...……………………………………………………………………….. 24
2.3.2 Stadimetre ………………………………………………………………………………… 26
2.3.3 Gemi Düdüğü ile Ölçme ………………………………………………………………….. 26
2.3.4 Cetvel ile Haritadan Mesafe Bulma ………………………………………………………. 27
2.3.5 Çeşitli Elektronik Seyir Aletleri ile Ölçme ……….………………………………………. 27
2.3.6 Düşey Sextant Açısı ile Mesafe Bulma ……...…………………………………………… 27
2.3.7 Yatay Sextant Açısı ile Mesafe Bulma ………………...…………………………………. 27
2.4 Zaman Ölçen Seyir Aletleri …………………...………………………………………………. 28
2.4.1 Kronometre …………………………..…………………………………………………… 28
2.4.2 Güverte Saati ……………………..……………………………………………………….. 28
2.4.3 Stopvaç ……………………………….…………………………………………………… 29
2.5 Derinlik Ölçen Seyir Aletleri ………………………………………………………………….. 29
2.5.1 Sovlolu El İskandili ………………….…………………………………………………… 29
2.5.2 Elektrikli İskandil ………………………………………………………………………… 30
2.6 Köprüüstünde Bulunan Özel Amaçlı Seyir Aletleri ………………………………….……….. 30
2.6.1 Paralel Cetvel ……………………………………………………….…………………….. 30
2.6.2 Pergel ………………………………………….………………………………………….. 30
2.6.3 Büyüteç ……………………………………………………………………...……………. 31
2.6.4 Hoparlör …………………………………………………………………..………………. 31
2.6.5 Işıldak …………………………………………………………………………….……….. 32
2.6.6 Gemi Düdüğü ………………………………………………………………...…………… 32
2.6.7 Sis Düdüğü …………………………………………………………………...…………… 33
2.6.8 Gong ………………………………………………………………………...…………….. 33
2.6.9 Yalpa Müşiri ……………………………………………………………………………… 33
2.6.10 Anemometre-Rüzgar Hız Ölçer ……………………………………………….………… 34
2.6.11 Barometre …………………………………………………………………….………….. 35
2.6.12 Termometre …………………………………………………………………..………….. 35
2.6.13 Sextant …………………………………………………………………….…………….. 36
2.7 Deniz Haritaları ve Notik Yayınlar ……………………………………………………………. 37
2.7.1 Haritalardan, Fener Kitaplarından ve Diğer Neşriyatlardan Edinilen Bilgiler …...………. 38
2.7.2 Denizcilikte Kullanılan Harita Çeşitleri ………………………………………………….. 38
2.7.3 Uluslararası (INT) Haritalar ……….………………………………………...……………. 39
2.7.4 Harita Ölçekleri ………………………………………………………...…………………. 40
2.7.5 Harita Üzerindeki Bilgiler ………………………………………………………..………. 41
2.7.6 Haritalarda Kullanılan Semboller ve Kısaltmalar …………………………...……………. 44
2.7.6.1 Doğal Şekiller ……………………………………………………..…………………. 45
2.7.6.2 İnsan Yapımı Şekiller ……………………………………………………..…………. 46
2.7.6.3 Belirgin Kara İşaretleri ………………………………………………………………. 47
2.7.6.4 Limanlar ve İskeleler ………………………………………………..……………….. 48
2.7.6.5 Gelgit ve Akıntılar ……………………………………………………..…………….. 49
2.7.6.6 Derinlikler ……………………………………………………………...…………….. 51
2.7.6.7 Derinlik Konturları …………………………………………………..………………. 52
2.7.6.8 Deniz Dibinin Yapısı ………………………………………...………………………. 52
2.7.6.9 Kayalar, Batıklar ve Engeller ………………………………………..……………….. 53
2.7.6.10 Açık Deniz Yapıları ………………………………………………...………………. 55
2.7.6.11 Rotalar ………………………………………………………………………………. 56
2.7.6.12 Sahalar ve Sınırlar ………………………………………………….……………….. 57
2.7.6.13 Fenerler ………………………………………………………………...…………… 59
2.7.6.14 Şamandıralar ve Bikınlar ……………………………………..…………………….. 60
2.7.6.15 Sis İşaretleri ………………………………………………………………..……….. 61
2.7.6.16 RADAR, Radyo ve Elektronik Konum Belirleme Sistemleri ………...…...……….. 62
2.7.6.17 Servisler ………………………………………………………………..…………… 63
2.7.6.18 Kısaltmalar ………………………………………………………………..………… 64
2.7.7 Harita ve Neşriyatın Düzenlenmesi, Harita Folyo Sistemleri …………………..………… 67
2.7.8 Harita Katalogları ve Kullanımı ……………………………………………………..…… 68
2.7.9 Fenerler ve Sis İşaretleri Kitabı …………………………………………………..………. 69
2.7.10 Gemilerde Kullanılan Diğer Notik Yayınlar …………………………………...……….. 69
2.8 Denizcilere İlanlar, Harita ve Neşriyatların Düzeltilmesi …………………………..………… 70
2.8.1 Denizcilere İlanlar ……………………………………………………………...…………. 70
2.8.2 Harita ve Neşriyatların Düzeltilmesi …………………………………………..…………. 73
2.9 Haritaların Seçimi ve Haritaları Kullanırken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar …………….. 77
2.10 Seyir Güvenlik Bilgilerinin Temin Edilmesi …………………………………...…….……… 78
2.11 Harita Projeksiyon Sistemleri, Projeksiyonların Sınıflandırılması ve Özellikleri ………..….. 78
2.11.1 Projeksiyon (İzdüşüm) Yöntemleri ……………………………………………..……….. 79
2.11.2 Projeksiyon (İzdüşüm) Çeşitleri ……………………………………………..………….. 81
2.11.2.1 Markator İzdüşüm …………………………………………………………...……… 82
2.11.2.1.1 Markator Haritalarının Özellikleri ………………………………………...…… 83
2.11.2.1.2 Markator Projeksiyonunda Meridyen Parçaları …………………………...…… 83
2.11.2.1.3 Markator Haritalarında Meridyen Parçaları Farkı ……………………...……… 85
2.11.2.1.4 Markator Haritalarının Çizimi …………………………………………………. 86
2.11.2.2 Ters Markator İzdüşüm ……………………………………………………….…….. 88
2.11.2.3 Lambert İzdüşüm …………………………………………………………………… 89
2.11.2.4 Polikonik İzdüşüm ………………………………………………………………….. 89
2.11.2.5 Nomonik İzdüşüm …………………………………...……………………………… 90
2.11.2.6 Stereografik İzdüşüm ………………..……………………………………………… 91
2.11.2.7 Ortografik İzdüşüm …………………………………………………………………. 92
BÖLÜM 3. DENİZDE MESAFE VE YÖN KAVRAMI ……………………………....…………. 93
3.1 Mesafe ……………………………………………………………………...………………….. 93
3.1.1 Denizcilikte Kullanılan Mesafe Ölçüleri ve Metrik Sistemde Karşılıkları ……………….. 93
3.1.2 Haritada Mesafe Ölçümü …………………………………………………………...…….. 94
3.2 Yön …………………………………………………………………………………………….. 95
3.2.1 Yönün Gösteriliş Yöntemleri ……………………………………………………..………. 96
3.3 Rota ……..………………………………………………………………………………...…… 96
3.3.1 Harita Üzerinde Rotanın Belirlenmesi ……………………………………...…………….. 97
3.3.2 Rota Çeşitleri ve Bunların Dönüşüm Hesapları ………………………...………………… 97
3.3.3 Rota Hattının Çizilmesi ve Bu Rotada Seyir ……………………………………………. 100
3.3.4 Rota Çizilirken ve Rotayı Takip Ederken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ……….… 102
3.4 Kerteriz ………………………………………………………………………………….…… 102
3.4.1 Kerteriz Almak İçin Kullanılan Aletler …………………………………....................…. 103
3.4.1.1 Adi Hedefe ……………………….…………………………………………….…… 103
3.4.1.2 Semt Çemberi ………………….…………………………………………………… 103
3.4.1.3 Pelorus …………………………….………………………………………….…….. 104
3.4.1.4 Alidat …………………………….…………………………………………...…….. 104
3.4.2 Kerteriz Çeşitleri ve Bunların Dönüşüm Hesapları ……………….....................……….. 105
BÖLÜM 4. PUSULALAR ……………………………………...…………………………………. 110
4.1 Pusula Çeşitleri ………………………………………………………………………………. 110
4.2 Manyetik Pusula ……………………………………………………………………...……… 111
4.2.1 Manyetik Pusulanın Bölümleri ………………………………………………………….. 112
4.2.2 Dünya’nın Manyetik Alanı ………………...………………………………...………….. 116
4.2.3 Manyetik Pusula Hatası …………………………………………………………………. 119
4.2.3.1 Doğal Sapma ……………………………………………………………...………… 119
4.2.3.2 Yapay Sapma ……………………………………………………………..………… 121
4.2.3.2.1 Yapay Sapma (Dev) Çizelgesinin Hazırlanması ………………………...…….. 122
4.2.4 Gemi Pusulasına Etki Eden Kuvvetler …………………………………………...……… 122
4.2.5 Gemi Üzerinde Oluşan Manyetik Alan ……………………………………….………… 122
4.2.5.1 Kalıcı Mıknatısiyet Bileşenleri ve Düzeltilmesi ………………………….………… 123
4.2.5.1.1 Kalıcı Mıknatısiyetin Oluşturduğu Yapay Sapma İle Pruva Derecesinin İlişkisi 124
4.2.5.2 Yarı Kalıcı Mıknatısiyet Analizi ………………………………………………...….. 125
4.2.5.2.1 Yarı Kalıcı Mıknatısiyetin Pusulaya Etkisi ……………………………………. 126
4.2.5.3 Geçici Mıknatısiyet Analizi ve Düzeltilmesi ……………………………………….. 126
4.2.5.3.1 Gemide Bulunan Düşey Yumuşak Metallerden Oluşan Mıknatısiyet …………. 126
4.2.5.3.2 Gemide Bulunan Yatay Yumuşak Metallerden Oluşan Mıknatısiyet …………. 126
4.2.5.3.3 Simetrik Olmayan Yatay Yumuşak Metaller ………………………………..…. 127
4.2.6 Manyetik Pusulanın Düzeltilmesi ……………………………………………….………. 127
4.2.6.1 Pusula Düzeltme Yöntemleri ……………………………………………….………. 127
4.2.6.1.1 Transitler Yardımıyla Manyetik Pusulanın Düzeltmesi ……………….....……. 127
4.2.6.1.2 Cayro Pusula Yardımıyla Manyetik Pusulanın Düzeltilmesi …………….……. 128
4.2.6.2 Yapay Sapma Analizi ve Emsalleri ………………………………………...………. 129
4.2.6.2.1 A Emsali ve Düzeltilmesi ……………………………………………………… 129
4.2.6.2.2 B Emsali ve Düzeltilmesi ………………………………………………...……. 129
4.2.6.2.3 C Emsali ve Düzeltilmesi ………………………………………………...……. 130
4.2.6.2.4 D Emsali ve Düzeltilmesi ……………………………………………………… 131
4.2.6.2.5 E Emsali ve Düzeltilmesi ………………………………………………...…….. 131
4.2.6.2.6 J Emsali ve Düzeltilmesi ……………………………………………………….. 132
4.2.6.3 Pusula Düzeltme İşleminin Faydaları ………………………………………...…….. 133
4.2.6.4 Pusulanın Yeniden Düzeltilmesini Gerekli Kılan Durumlar ……………………….. 134
4.3 Cayro Pusula …………………………………………………………………………………. 134
4.3.1 Cayro Pusulanın Yapısı …………………………………………………...…………….. 134
4.3.2 Cayro Pusulanın Çalıştırılması ……………………………………………………..…… 136
4.3.3 Cayro Pusula Düzeltmeleri ………………………………………………………..…….. 137
4.3.4 Cayro Pusula Hatasının Bulunması, Rota ve Kerterizlere Uygulanması …………...…… 137
BÖLÜM 5. KIYI SEYRİNDE MEVKİ KOYMA YÖNTEM VE ÇEŞİTLERİ ……….…….... 141
5.1 Mevki Koymak İçin Kerteriz Alınırken Dikkat Edilecek Noktalar …………………….……. 141
5.2 Mevki Hattı (Kerteriz) ……………………………………………………………………….. 141
5.3 Mevki Dairesi (Mesafe Hattı) ……………………………………………………………..…. 142
5.4 Transit Mevki Hattı (Transit) ……………………………………………………………….... 142
5.5 Mevki Üçgeni (Cocked hat) ……………………………………………………………..…… 143
5.6 Kıyı Seyrinde Mevki Çeşitleri ve Mevki Koyma Yöntemleri …………………………..…… 143
5.6.1 Parakete Mevki ………………………………………………………………………..… 144
5.6.1.1 Parakete Seyri ………………………………………………………………………. 144
5.6.2 Yaklaşık Mevki ………………………………………………………………………….. 146
5.6.2.1 Kerteriz ve İskandil İle Yaklaşık Mevkinin Bulunması ………………………...….. 146
5.6.3 Fix Mevki ……………………………………………………………………………..…. 147
5.6.3.1 GPS Cihazıyla Fix Mevki Bulunması ………………………………………...…….. 147
5.6.3.2 RADAR Cihazıyla Fix Mevki Bulunması ………………………………………….. 147
5.6.3.3 İki Kerterizle Fix Mevki Bulunması ………………………………………..………. 148
5.6.3.4 Üç Kerterizle Fix Mevki Bulunması ………………………………………….…….. 148
5.6.3.5 Bir Kerteriz ve Bir Transit Hattı İle Fix Mevki Bulunması ………………………… 149
5.6.3.6 İki Farklı Maddeden Bir Kerteriz ve Bir Mesafe İle Fix Mevki Bulunması ……..… 149
5.6.3.7 Aynı Maddeden Bir Kerteriz ve Bir Mesafe İle Fix Mevki Bulunması ……………. 150
5.6.3.8 Farklı İki Ya da Üç Maddeden Alınan Mesafelerle Fix Mevki Bulunması ……….... 151
5.6.3.9 Kaydırılmış Fix Mevkinin Bulunması ……………………………………………… 151
5.6.3.9.1 Tek Referanstan Zaman Farklı İki Kerterizle Kaydırılmış Fix Mevki ……….... 152
5.6.3.9.2 Tek Referanstan 45-90 Kerteriz Yöntemiyle Kaydırılmış Fix Mevki …………. 153
5.6.3.9.3 Tek Referanstan 30-60 Kerteriz Yöntemiyle Kaydırılmış Fix Mevki …………. 154
5.6.3.10 Bir Kerteriz ve Yatay Sextant Açısı İle Fix Mevki Bulunması ……………..…….. 155
5.6.3.11 Yatay Sextant Açıları ve Station Pointer İle Fix Mevki Bulunması ………………. 156
5.6.3.12 Düşey Sextant Açısı ve Bir Kerteriz İle Fix Mevki Bulunması ………………..…. 157
5.6.3.13 Düşey Sextant Açısı İle Mesafenin Bulunması ………………………………...…. 157
5.7 Seyir Alanlarına Göre Kullanılacak Mevki Koyma Yöntemleri …………………………….. 159
5.8 Mevki Koymada Kullanılan Sembol ve Kısaltmalar ………………………………...………. 160
BÖLÜM 6. SEYİR YARDIMCILARI, FENERLER VE ŞAMANDIRALAR ………….....….. 161
6.1 Deniz Fenerleri ……………………………………………………………………….……… 162
6.1.1 Fenerlerin Özellikleri (Karakteristikleri) ……………………………………………...… 163
6.1.1.1 Fenerlerin Işık Gösterme Şekilleri …………………………………………….……. 164
6.1.1.2 Fenerlerin Işık Rengi ……………………………………………………………….. 165
6.1.1.3 Fenerlerin Işık Gösterme Periyodu …………………………………………...…….. 165
6.1.1.4 Fenerlerin Deniz Seviyesinden Yüksekliği …………………………………………. 165
6.1.1.5 Fenerlerin Görünme Mesafeleri ………………………………………………..…… 166
6.1.1.5.1 Fenerin Ufuk Mesafesi…………………………………………………..……… 166
6.1.1.5.2 Fenerin Coğrafi Mesafesi …………..……………………...……………...……. 168
6.1.1.5.3 Fenerin Harita Mesafesi ……………………………...………………………… 170
6.1.1.6 Kullanım Amaçlarına Göre Fener Çeşitleri ……………………………...…………. 172
6.1.1.6.1 Sektör Fenerleri ……………………………………………………………….... 172
6.1.1.6.2 İstikamet Fenerleri ………………………………………………..……………. 172
6.1.1.6.3 Transit Fenerler ………………………………………………………...………. 173
6.2 Yüzer Fenerler …………………………………………………………………………..…… 173
6.2.1 Fener Gemileri ………………………………………………………………………..…. 173
6.2.2 LANBY ……………………………………………….………………………….……… 174
6.2.3 Diğer Fener Tipleri ………………………………………………………………..…….. 175
6.2.4 Fener Karakterlerinin ve Simgelerinin Haritada Gösterilmeleri ………………...………. 175
6.3 Sis İşaretleri ………………………………………………………………………………..… 176
6.3.1 Sis İşaretlerinin Haritada Gösterilmeleri ……………………………………...………… 177
6.3.2 Fenerler ve Sis İşaretleri Kitabı …………………………………………………………. 177
6.4 Elektronik Mevki Belirleme ve Seyir Yardımcı Sistemleri ……………………………..…… 179
6.5 İşaret Şamandıraları ……………………….…………………………………………….…… 180
6.5.1 Lateral (Yanlaç) İşaretler …………………………………………………………..……. 182
6.5.1.1 A Bölgesinde Kullanılan Lateral İşaretler ……………………………..…………… 182
6.5.1.2 B Bölgesinde Kullanılan Lateral İşaretler ……………………………………..…… 184
6.5.2 Kardinal (Yönleç) İşaretler ………………………………………………………..…….. 186
6.5.3 Tecrit (İzole) Edilmiş Tehlike İşaretleri …………………………………………...……. 188
6.5.4 Emniyetli Su İşaretleri …………………………………………………………...……… 189
6.5.5 Özel Amaçlı İşaretler ……………………………………………………………….…… 189
6.5.6 Yeni Batık İşareti ……………………………………………………………………...… 190
BÖLÜM 7. ELEKTRONİK SEYİR VE KÖPRÜÜSTÜ SEYİR CİHAZLARI ………….……. 191
7.1 Eletromanyetik Dalga Prensibi ve Seyre Uygulanması ……………………………………… 191
7.1.1 Elektromanyetik Dalgaların Üretilmesi …………………………………………………. 191
7.1.2 Elektromanyetik Dalgaların Elemanları ………………………………………………… 191
7.1.2.1 Polarizasyon ……………………………………………………………………...…. 192
7.1.2.2 Dalga Boyu …………………………………………………………………...…….. 192
7.1.2.3 Frekans ………………………………………………………………………..…….. 193
7.1.2.4 Periyot ………………………………………………………………………………. 194
7.1.2.5 Faz …………………………………………………………………………...……… 194
7.1.2.6 Genlik ……………………………………………………………………………..… 194
7.1.3 Elektromanyetik Dalgaların Yayılması ………………………………………...……….. 195
7.1.3.1 Yer Dalgaları …………………………………………………………………..……. 195
7.1.3.2 Gök Dalgaları ……………………………………………………………..………… 195
7.1.4 Elektromanyetik Dalga Spektrumu ……………………………………………………… 196
7.2 Hiperbolik Seyir Sistemleri ve Ekipmanları ……………………………………………...….. 196
7.2.1 Radyo Yön Bulucu (RDF) ………………………………………………………………. 197
7.2.2 LORAN …………………………………………………………………………….……. 198
7.2.2.1 LORAN A …………………………………………………………….…………….. 199
7.2.2.2 LORAN C …………………………………………………………………...……… 200
7.2.3 Decca ………………………………………………………………………………...….. 201
7.2.4 Omega ………………………………………………………………………………...…. 202
7.2.5 Alpha …………………………………………………………………………………….. 203
7.2.6 Chayka ………………………………………………………………………...………… 203
7.3 Uydu Seyir Sistemleri ve Cihazları ……………………………………………….…………. 203
7.3.1 GPS ……………………………………………………………………………...………. 204
7.3.1.1 GPS Sisteminin Bölümleri ………………………………………………………….. 205
7.3.1.2 GPS Sisteminin Çalışma Prensibi ………………………………………….……….. 207
7.3.1.3 Diferansiyel GPS …………………………………………………………………… 209
7.3.1.4 GPS Cihazının Kullanımı …………………………………………………….…….. 209
7.3.2 GLONASS …………………………………………………………………….………… 210
7.3.3 Galileo …………………………………………………………………………………… 211
7.3.4 Compass/BeiDou 2 ……………….…………………………………………………..…. 213
7.4 Mevki Bulma ve Seyir İçin Elektronik Sistemlerin Kullanılması ……………………..…….. 214
7.5 Köprüüstü Donanımları, Kontrol Sistemleri ve Seyir Cihazları ……………………….…….. 215
7.5.1 RADAR …………………………………………………………………………………. 215
7.5.1.1 RADAR’ın Temel Parametreleri …………………………………………………… 215
7.5.1.1.1 Çalışma Frekansı ……………………………………………………………….. 216
7.5.1.1.2 Pals Genişliği ……………………………………………………………...…… 216
7.5.1.1.3 Darbe Süresi ……………………………………………………………...…….. 216
7.5.1.1.4 Pals Tekrarlama Zamanı ………………………………………………..……… 216
7.5.1.1.5 Pals Tekrarlama Frekansı ……………………………………………….……… 217
7.5.1.1.6 Tepe Gücü ………………………………………………………………...……. 217
7.5.1.1.7 Ortalama Güç ……………………………………………………………...…… 217
7.5.1.1.8 Dinlenme Zamanı ……………………………………………………………… 217
7.5.1.1.9 Kör Saha ……………………………………………………………………..… 217
7.5.1.1.10 Hüzme Genişliği ……………………………………………………………… 217
7.5.1.2 RADAR’ın Elektrik Beslemesi ………………………………………………..……. 218
7.5.1.3 RADAR’ın Çalışma Prensibi …………………………………………………….…. 218
7.5.1.4 RADAR’ın Çeşitleri …………………………………………………………...…… 220
7.5.1.5 RADAR Ekranında Ekoların Ayırt Edilmesi …………………………………….…. 221
7.5.1.6 RADAR’ın Menzili ………………………………………………………….……… 222
7.5.1.7 RADAR’ın Kullanılması ……………………………………………………...…..... 222
7.5.1.7.1 Ekran Görüntü Ayarları ………………………………………………….…….. 227
7.5.1.7.2 Sahte Ekoların Yok Edilmesi ve Netlik Ayarı …………………………...…….. 228
7.5.1.7.3 RADAR’ın Yer Gösterim Seçenekleri ………………………………………… 230
7.5.1.8 RADAR’ın Ayarlanması ………………………………………………………….… 232
7.5.2 ARPA RADAR ……………………………………………………………….…………. 233
7.5.2.1 ARPA Sisteminin Özellikleri ………………………………………………….……. 233
7.5.2.2 ARPA Sisteminin Avantaj ve Üstünlükleri ………………………………………… 235
7.5.2.3 RADAR’la Mevki Tespiti …………………………………………………...……… 235
7.5.2.4 Hedeflerin Nisbi Mevkilerinin Bulunması …………………………………………. 235
7.5.2.4.1 Manevra Levhası …………………………………………………………..…… 235
7.5.2.4.2 Manevra Levhasında Mevki …………………………………………………… 237
7.5.2.4.3 Hedefin Nisbi Mevkisinin Manevra Levhasında Bulunması …………..………. 237
7.5.2.4.4 Hedefin Hakiki Mevkisinin Manevra Levhasında Bulunması …………...……. 239
7.5.2.4.5 Geminin Hareket Vektörünün Çizilmesi …………………………………...….. 242
7.5.2.4.6 Orantılı Vektör …………………………………………………………………. 243
7.5.2.4.7 Başka Bir Geminin Hareket Vektörünün Çizilmesi …………………………… 243
7.5.2.4.8 Vektörü Bilinen Bir Geminin Rota ve Sürat Bilgilerinin Bulunması ………..… 248
7.5.2.4.9 Başka Bir Geminin Nisbi Hareket Vektörünün Çizilmesi ………………….….. 250
7.5.2.4.10 Diğer Bir Gemi İle Yakın Geçiş Mesafe ve Zamanının Bulunması ..........…… 251
7.5.2.4.11 Çatışmadan Kaçınma ………………………………………………...……….. 254
7.5.3 RACON …………………………………………………………………………………. 255
7.5.4 Harita Çiziciler (Chartplotters) ………………………………………………………….. 256
7.5.4.1 Chartplotter Cihazının Kullanılması ……………………………………………..…. 257
7.5.5 Elektronik Harita Gösterim Bilgi Sistemi (ECDIS) …………………………...…..……. 257
7.5.5.1 ECDIS Cihazında Kullanılan Elektronik Haritalar ………………………..…..……. 258
7.5.6 Otomatik Tanımlama Sistemi (AIS) …………………………………………….………. 262
7.5.7 Dümen ve Dümen Donanımları ……………………………………………….………… 264
7.5.8 Otopilot ve Acil Dümen Donanımları …………………………………………….…….. 265
7.5.8.1 Otopilotun Kısımları ve Çalışma Prensibi ………………………………….………. 266
7.5.8.2 Otopilotun Ayarlanması ve Kullanılması ………………………………………..…. 268
7.5.8.3 Acil Dümen Donanımları …………………………………………………………… 269
7.5.9 Dinamik Konumlandırma Sistemi (DP) ………………………………………...………. 270
7.5.9.1 Gemiye DP Sistemi ile Manevra Yaptırma ………….…………………………..…. 272
7.5.10 Elektrikli İskandil (Echo Sounder) ………………………………………………….…. 273
7.5.11 SONAR ……………………………………………………………………………...…. 274
7.5.11.1 SONAR İle Echo Sounder Arasındaki Farklar ……………………………….…… 275
7.5.12 Gemi Sefer Kayıt Cihazı (VDR) ………………………………………………….……. 275
7.5.13 Köprüüstü Seyir İzleme Alarm Sistemi (BNWAS) ……………….…………………… 277
7.5.14 Hız Gösterici (Doppler Speed Log) ………………………………………………...….. 279
7.5.15 Doppler Sonar ……………………………………………………………..…………… 280
7.5.16 Entegre (Tümleşik) Seyir Sistemleri ………………………………………………...…. 281
BÖLÜM 8. AKINTI SEYRİ VE GELGİT HESAPLARI …………………………………....…. 283
8.1 Akıntının Tanımı ve Akıntı Çeşitleri ……………………………………………………….... 283
8.2 Akıntının Elemanları ………………………………………………………………...……….. 286
8.2.1 Akıntının Yönü (Set) ……………………………………………………………...…….. 286
8.2.2 Akıntının Hızı (Rate) ………………………………………………………………….… 286
8.2.3 Akıntının Yolu (Drift) …………………………………………………………………… 286
8.3 Akıntı Seyri …………………………………………………………………………...……… 287
8.3.1 Akıntı Seyri Hesap Yöntemleri …………………………………………..……………… 288
8.3.1.1 Bileşke Yöntemiyle Akıntı Hesabı …………………………………………...…….. 288
8.3.1.2 Akıntı Üçgeni Yöntemiyle Akıntı Hesabı ……………………………………..…… 292
8.3.1.3 Akıntı Cetveli Yardımıyla Akıntı Hesabı ………………………………………..…. 303
8.3.2 Düşme …………………………………………………………………………..……….. 305
8.3.2.1 Düşme Değerinin Rotaya Uygulanması ………………………………………….… 305
8.3.3 Rüzgar ……………………………………………………………………………...……. 306
8.3.3.1 Hakiki Rüzgar, Nisbi Rüzgar, Zahiri Rüzgar Yön ve Süratinin Bulunması ………... 307
8.4 Gelgit (Metcezir) …………………………………………………………………………...… 311
8.4.1 Ay, Güneş, Dünya ve Meteorolojik Olayların Gelgit Üzerindeki Etkisi ………….……. 311
8.4.2 Gelgitle ilgili Tanımlar ………………………………………………………………….. 313
8.4.3 Deniz Seviyelerine Ait Bilgiler ………………………………………………………….. 315
8.4.4 Gelgit Cetvelleri ve işlemler …………………………………………………….………. 317
8.4.4.1 Admiralty Tide Tables’in Kullanılması …………………………………………….. 318
8.4.4.1.1 HW, LW Zamanlarının ve Yüksekliklerinin Bulunması ………………….…… 321
8.4.4.1.2 Standart Bir Limanda Verilen Bir Zaman için Gelgit Yüksekliğinin Bulunması 323
8.4.4.1.3 Standart Bir Limanda Verilen Bir Yükseklik için Zamanın Bulunması …….… 324
8.4.4.1.4 Gelgit Akıntılarının Yön ve Hızının Bulunması ………………………….……. 329
8.4.5 Gelgit Bölgelerinde Seyir …………………………………………………….…………. 331
BÖLÜM 9. MATEMATİKSEL SEYİR VE ÇEŞİTLERİ ……………………………...…...….. 333
9.1 Orta Enlem …………………………………………………………………………..……….. 334
9.2 Hakiki Orta Enlem ………………………………………………………………..………….. 334
9.3 Meridyen Parçaları Farkı ……………………………………………………………….……. 336
9.4 Deparçür ………………………………………………………………………………...……. 337
9.5 Deparçür ile D.Long. Arasındaki ilişki ………………...……………………………………. 338
9.6 Kerte Hattı ile Deparçür Arasındaki ilişki ………………………………………………...…. 338
9.7 Düzlem Seyri ……………………………………………………………………………...…. 338
9.8 Volta Seyri …………………………………………………………………………...………. 343
9.9 Enlem (Paralel) Seyri ………………………………………………………………...………. 348
9.10 Orta Enlem Seyri ……………………………………………………………………...……. 350
9.11 Boylam Seyri …………………………………………………………………………….…. 351
9.12 Markator Seyri ……………………………………………………………………...………. 352
9.13 Büyük Daire Seyri ……………………………………………………………………….…. 355
9.13.1 Büyük Daire Seyrinde Mesafenin Bulunması …..…………………………………...… 357
9.13.2 Büyük Daire Seyrinde Başlangıç ve BitiĢ Rotasının Bulunması ………………..………359
9.13.3 Büyük Daire Seyrinde Tepe Noktasının Bulunması …………………………………….362
9.14 Birleşik Seyir …………………………………………………………………….…………. 365
BÖLÜM 10. BULUNULAN ORTAMA GÖRE ÖZEL SEYİR ÇEŞİTLERİ …………..…..…. 368
10.1 Kanallarda ve Dar Sularda Seyir ……………………………………………………...……. 368
10.1.1 Dar Su Yollarının Gemiye Etkisi ………………………………………………………. 369
10.2 Açık Denizlerde Seyir ………………………………………………………………………. 371
10.3 Buzlu Sularda Seyir …………………………………………………………………...……. 372
10.3.1 Buz Oluşum AĢamaları …………………………………………………………...……. 372
10.3.2 Buz Formları ……………………………………………………………………...……. 372
10.3.3 Buzun Deniz Yüzeyini Kaplama Oranları …………………………………………..…. 373
10.3.4 Gemilerde Oluşan Buzlar ………………………………………………………………. 373
10.3.5 Buzlu Sularda Seyir Yapılırken Dikkat Edilecek Noktalar …………………...….……. 374
10.3.6 Buzlu Sularda Gemilerin Bağımsız ve Konvoy Halinde Seyretmesi …………….……. 375
10.4 Kutup Bölgelerinde Seyir ……………………………………………………………..……. 376
10.5 Sisli ve Puslu Havalarda (Kısıtlı Görüşlerde) Seyir ………………………………..………. 376
10.6 Mercan Bölgelerinde Seyir …………………………………………………………………. 378
10.7 Fırtınalı Havalarda Seyir ……………………………………………………………………. 380
10.8 Can Filikasında Seyir ………………………………………………………….……………. 382
BÖLÜM 11. SEYRE HAZIRLIK VE SEYİR PLANLAMASI ………….......................………. 384
11.1 Seyir Planının Hazırlanması …………………………………………………………...…… 384
11.1.1 Standart Saat ……………………………………………………………………...……. 385
11.2 Harita ve Notik Yayınların Hazırlanması ……………………………………………..……. 388
11.3 Rotanın Çizilmesi …………………………………………………………………..………. 389
11.4 Seyre Kalkmadan Önce Yapılacak Hazırlıklar ……………………………………..………. 389
11.5 Seyir Sırasında Yapılacak iş ve işlemler …………………...………………………………. 390
11.6 Boğaz ve Kanal Geçişlerinde Yapılacak işlemler …………………………………….……. 390
11.7 Limana Varıştan Önce Yapılacak Hazırlıklar ……………………………………...…….…. 392