PARATONERLER PARAFUDRLAR VE TOPRAKLAMA UYGULAMALARI – Yusuf Yaman
ÖNSÖZ
Dünyamızı çevreleyen atmosferde bulunan ve dünya dönüş hızının sebep olduğunu tahmin ettiğimiz sürekli hareket eden elektriksel yükler uygun ortamlarda bir araya gelirler, bu ortamlar; rüzgâr bulut, hava sıcaklığı yağmur ve havadaki elektrik yüklerini çeken arz toprağının mevcudiyetidir.
Yer ile gök arasında sürekli bir manyetik alanın mevcudiyeti ve atmosferde değişen şartların meydana getirdiği elektriklenmeler yıldırım akımlarının oluşmasına sebep olur. Yıldırımların oluşumu ileriki sayfalarda anlatılmıştır. Yıldırımın deşarj gücü kontrollü bir şekilde toprağa indirilirse, çok yüksek değerdeki Yıldırım akımları çevreye zararlı olmazlar Araştırmalarda yapılmış olan ölçümlere göre; yıldırım stroku 30 mikro saniyede 10 milyar Kilo Watt olarak ölçülmüştür. Yıldırım sesi ve ışığı yıldırım deşarj kanalına bağlı olarak atmosferi ısıtır. Yıldırım deşarjı esnasında 20 000°C lık sıcaklık meydana gelir. Güneşteki sıcaklık 60 000° C ölçülmüştür. Yıldırım deşarjı esnasında meydana gelen patlama ve meydana gelen basınç; havanın temizlenmesini sağlar. Yıldırım deşarjı esnasında ki bu patlama ve sıcaklık havada şok dalgalar meydana getirir. Bu dalga akustik bir sesin yıldırımdan sonra meydana gelmesine sebep olur, bu gök gürültüsüdür. İnsanoğlu yaptığı araştırmalarla ve aldığı önlemlerle bu gücün insanlara ve ekipmanlara zarar vermeden kontrollü bir şekilde toprağa iletmeyi başarmıştır. Bugün bu büyük enerjiden nasıl faydalanabileceğinin yollarını aramaya başlamıştır. Ancak ülkemizde her yağmurlu ve fırtınalı havalarda elektriklerin kesilmesi ve insanların yıldırıma yakalanması olağan bir şeymiş gibi değerlendirilmesi üzücüdür.
Mesleki hayatımda çalıştığım bölgelerde parafudrlarm patlamasına, sebep olan durumların giderilmesi yerine, parafudrlarm iptal edilmesi yoluna gidildiğini gördüm ve üzüldüm. Genç meslektaşların Paratonerler, Parafudrlar ve Topraklama konularında yeterli bilgiye sahip olmadıklarını gördüğümden; bu konuda bildiklerimi meslektaşlarımla paylaşmak için bu kitabı yazmaya karar verdim faydalı olacağını umarım. Paratonerler ve parafudrlar atmosfer şartlarının meydana getirdiği elektrik enerjisinin tehlikelerinden insanları ve ekipmanları, topraklama sistemi vasıtasıyla koruyan elemanlardır. Bu elemanları iyi tanıyıp kullanmasını bilirsek bizi korurlar, zarar görmemizi önlerler. Kullanmayı bilemezsek büyük tahribatlara sebep olabilirler. Seçim bize ait.
İyi seçimler yapılması dileklerimle, bu kitabın meslektaşlarıma faydalı olmasını diliyorum.
Elektrik Mühendisi
Yusuf YAMAN
2008 Mersin
YILDIRIMDAN KORUNMA TEMEL EMNİYET KURALLARI
İlk İşiniz Kendinizi Korumak Olsun!
Yıldırımdan korunma temel emniyet kuralları yaşamı koruyabilir ve emniyetli hale getirebilir
Fırtınalı havalarda derhal korunacak bir yere sığının.
Eğer korunacak bir evde yıldırımdan korunma sistemi olan bir binada iseniz aşağıdaki emniyet kurallarına uymanızı Tavsiye ederiz.
Evde iseniz pencerelerden kapılardan ve elektrikle çalışan cihazlardan uzak durun.
Fırtınalı ve yıldırımlı zamanlarda TV, Müzik seti, Bilgisayar vs kullanmayınız.
Mutfakta ve banyoda musluklara ve borulara dokunmayın
Acil bir durum gerekmedikçe telefon kullanmayınız. Dışarıda iseniz.
Yıldırımdan korunma sistemi olan bir korugana giriniz.
Fırtınalı ve yıldırımlı havalarda; asla ağaç dibini korama alanı olarak kullanmayınız
Tavanı kapalı olan bir araba içine giriniz.
Metal objelerden uzak durunuz (bisiklet, golf arabası, fens teli, iş makinesi vs)
Yüksek objelerden uzak durunuz.
Denizde, gölde veya havuzda iseniz derhal uzaklaşınız.
Eğer topluluk halinde iseniz birbirinizden uzak durunuz.
Eğer saçlarınız dikleşiyor ve siz kendinizi huzursuz hissediyorsanız yıldırım çakacak demektir. Derhal kulaklarınızı ellerinizle kapatın ve yere çömelin. Elerinizi yere değdirmeyin. Kesinlikle yere yatmayın
DİKKATLİ OL VE KENDİNİ KORU HATIRLA YILDIRIM AFETMEZ
İÇİNDEKİLER
PARATONERLER
Paratoner Mucitleri
Yıldırımın oluşumu
Paratonerin tanımı ve önemi
Paratonerin çeşitleri ve yapısı
Paratoner tesisatı ön projesinin hazırlanması
Paratoner tesisatı uygulama projesinin hazırlanması
Yıldırımdan korunma sistemlerinde emniyet mesafesi (kritik açıklık) hesabı
Paratonerlerin kullanıldığı bina grupları
Paratoner tesisatını oluşturan ekipmanlar ve bu ekipmanların montajında dikkat edilecek hususlar
Yeni Paratoner Tesisatının Kontrol ve Kabul işlemleri
Paratoner Tesisatının Periyodik Bakımı ve kontrolü
Paratoner sistemini gerektiren durumlar
Türk Standartları yıldırımdan koruma tesisleri bilgileri
PARAFUDRLAR
Parafudrun tanımı ve önemi
Parafudrun yapısı ve çeşitleri
Parafudrun çalışma şekli ve görevi
Parafudrların kullanıldığı yerler
Parafudrların standart özellikleri ve seçimi
Parafudrların transformatör yıldız noktası topraklama şekline göre düzenlenmesi ve montajı
O G ve Yüksek gerilimde kullanılan parafudrlar
Alçak gerilimde kullanılan parafudrlar
Parafudrların; kontrolü, bakımı, test edilmesi
Parafudrların; Tip deneyleri
ANA BÖLÜM BAŞLIKLARI
TOPRAKLAMA UYGULAMALARI
TOPRAKLAMA UYGULAMALARINA GİRİŞ
KORUMA TOPRAKLAMASI TOPRAKLAMANIN AMACI NEDİR?
TOPRAKLAMANIN TANIMI VE ÖNEMİ
TOPRAKLAMA SİSTEMİNİ OLUŞTURAN ELEMAN
YARDIMCI TOPRAKLAYICI OLARAK KULLANILABİLİR YAPI
TEÇHİZAT VE TESİSAT ELEMANLAR
TOPRAKLAMA SİSTEMİNİN
PROJELENDİRİLMESİ
BİNALARDA ETKİN TOPRAKLAMA
ENERJİ NAKİL HATLARININ YILDIRIMDAN
KORUNMASI
TRAFO MERKEZLERİ VE ŞALT SAHALARINDA
TOPRAKLAMA
KORUMA TOPRAKLAMASI İLE İLGİLİ DİĞER UYGULAMALAR
İŞLETME TOPRAKLAMASI
TRAFO YILDIZ NOKTASINI (NÖTR UCU)
TOPRAKLAMA SİSTEMLERİ
TOPRAKLAMA UYGULAMA
SİSTEMLERİNDE HESAPLAMALAR
TOPRAKLAMA SİSTEMİLERİ İLE İLGİLİ PRATİK EK BİLGİLER