ÖNEMLİ MÜHENDİSLİK YAPILARI – Fikret Keskinel
ÖNSÖZ
Büyük projelerin gerçekleşmesini önleyen iki ölümcül hata vardır: 1. Bitirmemek 2. Başlamamak Bir inşaat mühendisliği projesinin gerçekleştirilme süreci, değişik uzmanlık alanlarına giren çalışmaların düzenli ve sistemli bir biçimde yapılmasını, kaynakların uygun kullanılmasını gerektirir. Son yirmi yıl içinde, bir projenin tasarım ve yapım aşamalarında, bilimsel araştırmaların ve teknolojinin hızla gelişmesi nedeniyle, yeni araç/gereç/inşaat-makinaları ve ekipmanı kullanıma sunulmuştur. Uygulama artışı deneyim birikimi sonucunu doğurmuş; daha büyük boyuttaki projeler, daha kısa sürede, daha ekonomik olarak yapılabilir olmuştur. Projeler gerçekleştirilirken çıkabilecek sorunlara anında iyi bir çözüm üretmek gerekir. Deneyimli mühendisler bile, zorunlu çalışmalarından zaman ayırarak, geçmişte benzer sorunların nasıl çözüldüğünü araştırmak, yeni gelişmeleri izlemek, bu bilgilere anında ulaşmak ve soruna anında uygun çözümü üretmekte güçlük çekerler.
Bir projenin gerçekleşme sürecini etkileyen çok sayıda değişik etken vardır; bu nedenle, bir projenin oluşmasında, bilmen ve genellikle uygulanan kuralların yanısıra, deneyim, ustalık ve yaratıcılık da gerekir. Deneyim, ancak daha önce yapılmış projeleri bilmek, araştırmak ve incelemekle kazanılır. inşaat Mühendisliği öğrencileri ve genç inşaat mühendisleri, çalışma hayatı boyunca karşılaşacakları sorunların üstesinden gelebilmek için, mesleklerini ve kendilerini geliştirmelidir. Günümüzde, iletişim kurabilen, değişen proje koşullarına uyum sağlayabilen, zaman/kaynak/maliyet planlaması yapabilen, kaliteli/düşük-maliyetli/şartname koşullarına uygun proje üretebilen inşaat mühendislerine gereksinme olduğu unutulmamalıdır. İnşaat Mühendisliği projeleri konusunda büyük bir bilgi birikimi vardır. Konuyla yeni tanışan öğrenci ve her düzeydeki mühendis bu bilgilerden yararlanmak ister. Ancak bunun için, bilgilerin bir bilgi merkezi ya da bilgi bankasında düzenli ve erişilebilir bir biçimde bulunması gerekir. Ülkemizde bu tür oluşumlar yeterli sayı ve büyüklükte değildir; olanların da erişilebilir olma sorunu vardır.
Son yıllarda, İnşaat Mühendisliği öğrenimi gören öğrenci ve genç mühendis sayısındaki artışın doğal bir sonucu olarak, inşaat Mühendisliği nedir/ne-yapılır/nasıl-yapılır ve ne yapılmıştır/yapılmaktadır/yapılabilir soruları daha sık sorulmağa başlanmıştır. Önemli Mühendislik Yapıları adı verilen bu derleme eser, bu somlara yanıt arayan, öğrencilere; inşaat mühendisliği projelerinin gerçekleştirilmesi sürecinde görev alan, tasarımcı/ yapımcı inşaat mühendisi ve mimarlara; meslek sonrası eğitim gereksinmesi duyan genç ve deneyimli mühendislere; inşaat sektöründe çalışan tüm meslekdaşlara yararlı, olması amacıyla düzenlenmiştir.
Kitapta proje gerçekleştirme sürecine ait kısa genel bilgiler; dünyadaki, ülkemizdeki ve yurtdışı müteahhitlik kapsamında gerçekleştirilmiş önemli mühendislik yapılarına ilişkin özlü bilgiler belli bir sistematik içinde verilmiştir. Kuşkusuz, 1923 yılından günümüze dek geçen süre içinde ülkemizde ve 1970 yılından bugüne kadar yurtdışında, inşaat mühendisliğinin her alanında, gerçekleştirilmiş çok sayıda önemli proje vardır. Kitabın kapsamı içinde bu projelerin tümüne ilişkin bilgi vermenin mümkün olmadığı, somut bazı kriterlere göre bir sıralama yaparak önem sırasını belirlemenin ve buna göre bir seçim yapmanın çok güç, hatta olanaksız olduğu açıktır. Projelerin önemini, ülkeye ve inşaat mühendisliğine katkılarını, gerçekleştirildikleri yılların koşulları altında değerlendirmek gerekir. Projelerin seçiminde, ilk/en-büyük/en-yüksek olma gibi somut kriterlerin ya da belirgin özelliklerinin yanısıra, bilgiye ulaşabilme önemli bir etken olmuştur. Ülkemizde henüz yeterli düzeyde bir inşaat mühendisliği bilgi merkezi ya da bilgi bankası olmadığından, her proje için bulunabilen ve erişilebilen kaynaklardan sağlanan bilgilerle yetinilmiştir; bu nedenle bütün projelerdeki bilgiler eşdüzeyde değildir. Ayrıca bazı projelerde, özellikleri nedeniyle, daha ayrıntılı bilgi verilmiştir.
Kitabın tümünde bilgilerin aynı düzen içinde verilmesine özen gösterilmiştir. Proje adları, genellikle sözleşmelerinde yazıldığı gibi veya, uluslararası kaynaklardan projeye ilişkin ek bilgi edinmek isteyebilecek kişilere yararlı olacağı düşüncesiyle, İngilizce olarak verilmiştir. Kitap dört bölüm ve bir ekten oluşmaktadır.
Birinci bölümde, inşaat mühendisliği projelerinin gerçekleştirilme sürecinin daha iyi algılanması için gerekli baz bilgilerin hatırlatılması amacıyla, bir projeye ilişkin temel kavramlar kısaca özetlenmiştir. Bu bilgilerin ışığı altında, bugün başarılı olarak nitelendirilen projelerin, yapıldığı zamanın kısıtlı ekonomik ve teknik olanakları ile güç çalışma koşulları altında, belirtilen temel kavramlara olabildiğince uyarak gerçekleştirildiğini söylemek doğru olur. Bu bölümde ayrıca, yakın bir gelecekteki olası proje istemlerini bir ölçüde kestirebilmek, inşaat mühendisleri ve müteahhitlerin ileriye dönük hazırlıklarını yönlendirebilmeleri için bir fikir vermek amacı ile, dünya inşaat pazarı ve uluslararası müteahhitlik konularında kısa genel bilgiler verilmiştir.
İkinci bölümde, yirminci yüzyılın önemli inşaat projelerine ilişkin özlü bilgiler, en büyük inşaat yatırım projeleri, işgücü en büyük projeler, önemli özellikleri olan binalar, büyük açıklıklı köprüler, büyük barajlar, en uzun tüneller, taşman en büyük yapılar, inşaat afetleri, yapımı süren bazı önemli projeler, gelecekteki hayal projeler başlıkları altında verilmiştir. Bu projeler, gerçekleştirildiği yıllar da düşünülerek değerlendirildiğinde, inşaat mühendisliğinin gelişme evrelerini global olarak göstermektedir.
Üçüncü bölümde, Türkiye’de gerçekleştirilen bazı önemli inşaat projelerine ilişkin özlü bilgiler, uzun vadeli planlama projeleri, binalar, kültür/ eğitim/spor tesisleri, ulaşım yapıları, su yapıları, enerji tesisleri, sanayi tesisleri ve organize sanayi bölgeleri ana-başlıkları altında verilmiştir. Bazı kümelerde projelere ilişkin bilgilerin sunulmasından önce, özellikle yüksek binalar, toplu konutlar, enerji ve sanayi tesisleri konularında, ülkemizde bu konudaki genel durumu ve yaklaşımı açıklayıcı özlü bilgi verilmesi yoluna gidilmiştir. Genelde, ağırlıklı olarak, son 25-30 yıl içinde gerçekleştirilmiş projelere yer verilmiştir. Projelere global olarak bakıldığında, özellikle son 30 yıl içinde, ülkemizde İnşaat Mühendisliği alanında büyük bir gelişme olduğu açık olarak görülür.
Dördüncü bölümde Türk müteahhitleri tarafından yurt dışında gerçekleştirilmiş ve gerçekleştirilmekte olan bazı önemli projelere ilişkin özlü bilgiler, binalar, kültür/spor tesisleri, ulaşım yapıları, su yapıları, enerji ve petrokimya tesisleri, sanayi tesisleri ana-başlıkları altında sunulmuştur. Bu projeler arasında yer alan bazı Türk yatırım projelerinin sahibi durumundaki yatırım şirketlerine ilişkin kısa bilgiler ilgili proje içinde verilmiştir. EK bölümünde, proje yapımında inşaat makina ve ekipmanının önemini vurgulamak, öğrencilere ve genç inşaat mühendislerine bunu bir kez daha anımsatmak amacıyla, dünyanın en büyük inşaat makinaları ve ekipmanına ilişkin özlü bilgi sunulmuştur.
Kitabın oluşmasında çok sayıda kişi ve kuruluşun dolaylı ve dolaysız katkısı olmuştur. Uzun yıllar boyunca çok sayıda projenin her aşamasında karşılıklı etkileşim içinde çalıştığımız ve özellikle bu çalışma için bilgi toplamada yardımcı olan Enka mensubu her düzeydeki meslekdaşıma, İstanbul Teknik Üniversitesi öğretim üyesi dostlarıma; özel arşivlerinden yararlanmamı sağlayan Enka İnşaat ve Sanayi A.Ş., Ata İnşaat A.Ş., Aydıner İnşaat A.Ş., Baytur İnşaat A.Ş., Mesa İnşaat A.Ş., Yapı-Endüstri Merkezi A.Ş., Yapı Merkezi A.Ş.’ye; kitabın biçimlenmesinde yardımcı olan Fatma Salman’a; basımda gerekli özeni gösteren Birsen Yayınevi’ne teşekkürü bir borç bilirim.
Fikret Keskinel
İstanbul - Nisan 2007
İÇİNDEKİLER
GENEL BİLGİLER Temel Kavramlar
Proje Kavramı Proje Oluşumu Aşamaları Proje Yönetimi Kavramı Proje Yönetimi Ekibi
Proje Yönetimi Uygulamalarında Bilgisayar Kullanımı Sözleşme Şartları Projelerin Sınıflandırılması Uygulama Açısından Tipik Proje Ç
evreleri Dünya İnşaat Pazarı
Ülke Bazında İnşaat Harcamaları Pazar ve Bölge Bazında Bazı Düşünceler Yeni Yatırım Modeli Denemeleri Uluslararası Müteahhitlik
En Büyük Global ve Uluslararası Müteahhitlik Şirketleri Bölge Bazında Uluslararası Müteahhitlik Şirketleri
YİRMİNCİ YÜZYILIN ÖNEMLİ İNŞAAT PROJELERİ
En Büyük İnşaat Yatırım Projeleri İşgücü En Büyük Projeler Önemli Özellikleri Olan Binalar .
En Yüksek Binalar En Büyük-Hacimli Bina En Büyük Döşeme Alanlı Bina En Büyük Sürekli-Beton-Dökümü Olan Binalar T aşman En Büyük Yapılar y Büyük Açıklıklı Köprüler En Uzun Köprü Asma köprüler t Gergili Köprüler
Konsol Köprüler Parçalı Betonarme Köprüler Büvük Barajlar
En Büyük-Hacimli Toprak/Kaya Dolgu Barajlar En Büyük Rezervuar Kapasiteli Barajlar En Yüksek Barajlar En Uzun Tüneller Su Tünelleri Demiryolu Tünelleri Karayolu Tünelleri - İnşaat Afetleri
Yapım Süresince Ölüm Sayısı En Yüksek İnşaat Projeleri Büyük İnşaat Kazaları Önemli Köprü ve Çatı Göçmeleri Önemli Baraj Göçmeleri ve Taşmaları Yapımı Süren Bazı Önemli Projeler Yüksek Binalar Bazı İlginç Betonarme Binalar Asma Köprü Altyapı Projeleri Yapım Süresi En Uzun Projeler Gelecekteki Hayal Projeler
TÜRKİYEDE GERÇEKLEŞTİRİLEN BAZI ÖNEMLİ İNŞAAT PROJELERİ
Uzun Vadeli Planlama Projeleri Binalar
Anıtsal Binalar Yüksek Binalar
İşyeri Binaları ve Alışveriş Merkezleri Oteller ve Tatil Köyleri T oplu Konut Proj eleri Kültür / Eğitim / Spor Tesisleri Kültür Tesisleri Eğitim Tesisleri Spor Tesisleri Ulaşım Yapıları
Köprüler ve Viyadükler
Tüneller Otoyollar
Havaalanları
Otogarlar
Kentiçi Raylı Sistemler Su Yapıları Barajlar Limanlar Su Tünelleri
Kurutma / Sualma / isale / Su-Dağıtım / Arıtma / Kanalizasyon Tesisleri Enerji Tesisleri
Termik Santrallar
Doğalgaz Kombine Çevrim Santralları Doğalgaz / Petrol Boru Hatları ve Doğalgaz Depolama Tesisleri Sanayi Tesisleri ve Organize Sanayi Bölgeleri Sanayi Tesisleri Organize Sanayi Bölgeleri
TÜRK MÜTEAHHİTLERİNCE YURT DIŞINDA GERÇEKLEŞTİRİLEN BAZI ÖNEMLİ İNŞAAT PROJELERİ
Binalar Yönetim / Devlet Binaları Yüksek Binalar 301 İşyeri / Ofis Binaları Alışveriş Merkezleri .
Otel Binaları Hastane Binaları Toplu Konut Projeleri .
Kültür / Spor Tesisleri
Kültür Tesisleri ve Dini Yapılar Spor Tesisleri Ulaşım Yapıları
Köprüler ve Viyadükler
Otoyollar
Havaalanları Kentiçi Raylı Sistemler
Su Yapıları Barajlar
Limanlar ve Yapay-Ada Yapımı Su-Alma / İsale / Su-Dağıtım / Arıtma Tesisleri Enerji ve Petrokimya Tesisleri
Hollanda - Boğalgaz Kombine Çevrim Santral Projesi Tengiz-Kazakistan ve Azerbeycan Projeleri Sakhalin - CIS Projeleri Sanayi Tesisleri
DÜNYANIN EN BÜYÜK İNŞAAT MAKİNALARI VE EKİPMANI