KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ – Nadir Yayla
ÖNSÖZ
Daha çok gelişmiş ülkelerde 1950 li yıllarda hızlanan motorlu taşıt artışı bugün hemen her ülkede devam etmektedir. Motorlu taşıt sayısındaki bu artış ülkemizin içinde olduğu gelişmekte olan ülkelerde daha belirgindir. Bu sayısal artış yanında hızların ve yük taşıtları için ağırlıkların da büyümesi karayolu standartları ile yapım tekniğine önemli değişiklikler getirmiştir. Bu arada özellikle kentlerde yaşanan trafik tıkanıklıkları, ayrıca trafik kazalarına karşı çözüm arayışları karayolu mühendisliği yanında trafik mühendisliğinin önemini de artırmıştır. İnşaat Mühendisliği lisans öğrencileri için ders kitabı olarak hazırlanan bu kitapta belirtilen gelişmelerin yansıtılması ön planda tutulmuştur.
Kitap onüç bölümden oluşmaktadır. İlk altı bölümde karayolu planlaması ve projelendirilmesi için gereken temel bilgiler verilmiştir. Bunu izleyen 7. 8. ve 9. bölümlerde geçki seçimi, plan ve boykesit hazırlanması ile yatay kurbalar tüm ayrıntıları ile ele alınarak öğrenciye bir karayolu projesinin yapılması ve uygulanmasına ilişkin bilgiler aktarılmıştır.
Kitabın 10. ve 11. bölümleri kentiçi yolların planlanması ile trafik tıkanıklığı ve kazalar açısından özel önemi olan eşdüzey kavşaklara ayrılmıştır. Altyapı başlıklı 12. bölümde karayolunun yapımı ele alınırken son bölüm olan 13. bölümde karayolunun ömrü ve bakımı açısından önemi büyük olan drenaj konusu incelenmiş ve uygulamaya yönelik örnekler verilmiştir.
Daha önce de belirtildiği gibi eser bir yarıyılda ve belirli bir sürede verilmesi gereken ders kitabı olarak hazırlandığından bazı konuların ayrıntısına girilememiş, başlıca esasların verilmesi ile yetinilmiştir. Kitabın hazırlanmasında merhum hocam Prof Faruk Umar ile birlikte yazmış olduğum “Yol İnşaatı ” kitabı esas olmuştur. Bu arada, geometrik standartlar ve proje trafiğinin ele alındığı 5. bölüm ile kapasite konusunun incelendiği 6. bölüm tümü ile yeniden yazılırken başta 12. bölüm olmak üzere diğer bölümlerde önemli değişiklikler ve ilaveler yapılmıştır. Elden geldiğince açık bir anlatımla yazılmaya çalışılan kitap her türlü eleştiriye açık olup bu yönde yapılacak uyarılar şükranla karşılanacaktır.
Kitap hazırlanırken şekillerin bilgisayar ortamında çizilmesinde ve tabloların hazırlanmasında özverili çalışması ile büyük emek harcayan Ar aş. Gör. Y.Müh. Kaan Demir ile ona yardım eden Araş.Gör.Y.Miih. H. Onur Tezcan'a, ayrıca titiz ve gönülden çalışması ile bana destek veren Anabilim dalının değerli sekreteri Enise Akca’ya teşekkür eder, kitabın öğrencilere ve uygulamadaki mühendislere yararlı olmasını dilerim.
İstanbul, Kasım 2004
Prof.Dr. Nadir YAYLA
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM 1 GENEL HUSUSLAR
Giriş
Yol-Çevre-Ülke İlişkisi Yoi Yapım Tekniğinin Gelişimi Türkiye Karayollarının Tarihçesi Ulaştırma ve Taşıma Türleri
Türkiye'de Taşıma Türleri ve İlgili Altyapıların Durumu Türkiye'de Karayolu Yapım ve Bakım Örgütü
BÖLÜM 2 KARAYOLU VE ELEMANLARI İLE İLGİLİ GENEL TANIMLAMALAR
Karayolu-Karayolu Trafiği Geçki-Plan-Boykesit
Toprak İşi-Tesviye-Tesviye Yüzeyi-İnce Tesviye
Altyapı-Üstyapı-Yol Tabanı
Alttemel-Temel-Kaplama
Banket
Platform
Kenar Hendek-Kafa Hendeği Bordür-Bordür Oluğu-Rögar Baca Şev
Enine Eğim-Boyuna Eğim Yol Ekseni-Eksen Çizgisi
Trafik Şeridi-Şerit Çizgisi-Park Şeridi-Tırmanma Şeridi
Bölünmemiş Yol-Bölünmüş Yol
Orta Ayırıcı Refüj
Korkuluk-Kenar Taşları
Kamulaştırma Genişliği
İNSAN VE TAŞIT KARAKTERİSTİKLERİ
Sürücü ve Yaya Karakteristikleri Normal fiziksel özellikler Geçici fiziksel özellikler Akli özellikler '
Ruhsal özellikler Yaya hızı Taşıt Karakteristikleri Taşıt türleri Taşıt boyutları Taşıt ağırlıkları En küçük dönüş yarıçapları Hızlanma ve yavaşlama yeteneği Motorlu Taşıtlarda İşletme Maliyeti Motorsuz Taşıtlar
BÖLÜM 4 TAŞIT HAREKETLERİ VE KARAYOLU TRAFİĞİNİN GENEL
ÖZELLİKLERİ
Harekete Karşı Dirençler
Motorlu taşıtlarda güç, çekme kuvveti ve hareket Görüş Uzunlukları
Duruş görüş uzunluğu Geçiş görüş uzunluğu Takip Aralığı
Karayolu Trafiğinin Genel Özellikleri Trafiğin değişimi
Trafik akımında temel ilişkiler
BÖLÜM 5 KARAYOLU SINIFLANDIRMASI, GEOMETRİK STANDARTLAR VE SEÇİMİ, PROJE TRAFİĞİ
Karayolu Sınıflandırması
Geometrik Standartlar ve Seçimi 1 Proje Hızı
YATAY KURBALAR
Kurba Çeşitleri ve Karakteristikleri Basit kurbalar Birleşik kurbalar Ters kurbalar Kurbalarda Dönüş Kurbalarda Taşıtların Stabilitesi Enine İvme ve Sademe En Küçük Kurba Yarıçapı Dever
Deverin Uygulanması
Geçiş eğrisiz k urbalarda dever uygulaması Geçiş Eğrileri
Geçiş eğrisinin uzunluğu .
Geçiş eğrilerinin geometrik karakteristikleri Kübik parabol Klotoid
Yatay Kurbalarda Genişletme
Yatay Kurbalarda Hız Sınırlaması
Geçiş Eğrili ve Genişletmeli Kurbalarda Dever Uygulaması
Yatay Kurbalarda Görüş
BÖLÜM 9 BOYKESİT VE DÜŞEY KURBALAR
Boykesitin Hazırlanması Boyuna Eğimin Sınır Değerleri Kırmızı Çizginin Geçirilmesi Tırmanma Şeridi Acil Kaçış Rampası Düşey Kurbalar
Düşey kurbalarda görüş Düşey kurbalarda konfor Parabolik düşey kurba karakteristikleri Parabolik düşey kurba hesaplan Tepe düşey kurbalar Dere düşey kurbalar Alt geçitlerde görüş uzunluğu Dairesel düşey kurbalar
KENT YOLLARININ PLANLANMASI
Kent Yollarının Genel Özellikleri Kent Yol Ağı Tipleri Yol Tipleri
Kent Yollarının Kapasitesi Proje Trafiği ve Proje Hızı Görüş Uzunlukları Boyuna ve Enine Eğimler Yatay ve Düşey Kurbalar Şerit Genişlikleri Yaya Kaldırımları Orta Ayırıcılar Kenar Genişletmeleri Cepler Bordürler
BÖLÜM 11 EŞDÜZEY KAVŞAKLARIN PLANLANMASI
Eşdüzey Kavşak Tipleri
Planlamada Genel Prensipler ve Etkili Faktörler Eşdüzey Kavşak Planlamasında Nazara Alınacak Diğer Hususlar Hızlanma ve Yavaşlama Şeritleri Trafiğin Yönlendirilmesi Kanallama Farklı Düzeyli Kavşaklar Köprülü Kavşaklar
BÖLÜM 12 ALTYAPI
Zeminlerin Bileşenleri Zemin Daneciklerinin Karakteristikleri Dane boyutu Dane biçimi Yüzey dokusu -.
Kimyasal bileşim Zemin-Su İlişkisi Zemin Deneyleri
Boyut analizi
Zeminlerin fiziki durumunu belirleyen deneyler Hacim değişmesi deneyi Dolgu Oluşturulması Genel
Zeminlerin Sıkıştırılması Sıkıştırma Araçları Sıkıştırmanın Kontrolü
Laboratuvarda sıkıştırma deneyleri Sıkıştırmanın arazide kontrolü Zeminlerin Sınıflandırılması AASHTO sınıflandırması Birleştirilmiş sınıflandırma . Karayolu Mühendisliğinde Jeolojik ve Geoteknik Etüd Ön jeolojik etiid
Kesinleşmiş yol geçkisinin jeolojik-geoteknik etüdü
BÖLÜM 13 DRENAJ
Suyun Yol Üzerindeki Zararlı Etkileri Drenaj ve Çeşitleri Drenajda İlk Önlemler Yüzey Suyu Drenaj Kenar hendekler Kafa hendekleri Menfezler
Boru menfezler Kutu menfezler Kemerli menfezler Tabliyeli menfezler standart köprüler Akış Miktarı ve Kesit Tayini Kentiçi Yollarda Oluk ve Rögarlar Yeraltı Suyu Drenajı
Yeraltı suyu drenaj etüdü Yeraltı suyu drenaj tesisleri Kör drenler Borulu drenler Kılçık drenler
Drenlerin tesisi Filtre malzemesi Diğer yeraltı dren sistemleri Dren Tesislerin Bakımı