İNŞAAT YÖNETİMİ VE İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ YAPILARI METRAJ VE MALİYET HESAPLARI – Rıfat Akbıyıklı
ÖNSÖZ
İnşaat Yönetimi ve İnşaat Mühendisliği Yapıları Metraj ve Maliyet Hesapları kitabı konusunda ülkemizde basılan kitaplardan farklı bir formatta düşünülmüştür. Bunun esas nedeni de Avrupa Birliği üniversitelerinde ismen ve içerik olarak oturmuş bir teknik disiplin olan Construction Management'in hala daha Türkiye'de üzerinde isminin ne olacağını tartıştığımız bir konumda olmasındandır. Bu konuda bir konsensüs sağlanmalıdır. İngiltere'de Construction Management ve Construction Project Management disiplini tasarım yönetiminden başlayan ve bilişim teknolojilerini de içeren ve konuyu işletme yönetimi, organizasyon teorileri ve inşaat hukuku ile pekiştirip tamamlayan ve inşaatın şekillendirdiği yapılı alanı kavramsal safhadan başlayıp sonuç ürününün bütün yaşam döngüsü içerisinde inceler. İngiliz üniversitelerinin pek çoğunda bu disiplin ayrı bir okul içerisinde ve School of Construction veya School of Built Environment birimlerinde lisans, yüksek lisans ve doktora seviyelerinde verilmektedir. Ülkemizde bu disiplin, ya inşaat bölümlerinde veya mimarlık bölümlerinde, önemi çok büyük olmasına karşın kendine, fazla büyük olmayan ana bilim dalında veya başka ana bilim dalları altında yer bulmaktadır. Mezun inşaat mühendislerinin çok büyük bir oranının inşaat projelerinin yapımında istihdam edilmelerine rağmen inşaat yönetimi disiplininin ülkemiz üniversitelerinde olması gereken yerde olmaması ülkemiz inşaat sektörü adına üzücüdür.
Bu kitap Construction Management displinini İnşaat Yönetimi olarak kabul etmiştir. Bu disiplin inşaat teknik ve teknoloji temelli bir disiplindir. İngiliz dilinde eğitim veren yabancı üniversiteler İnşaat Metraj ve Maliyet Hesaplarını ayrı bir ders olarak Construction Cost Analysis and Estimating adlı bir ders içeriğinde incelerler. Kitap, bu iki konuyu yani, inşaat sektörünün yapısını ve yönetimini incelemeye ve inşaat mühendisliği yapılarının maliyet ve metraj prensiplerini birleştirmeye çalışmıştır.
Kitabın hedef kitlesi, yapılı alan içerisinde açık alan üretim prosesindeki yapım yönetiminde bulunmayı hedefleyen herkestir.
Bu ilk baskısında içeriğindeki bazı konular gerektiği yerde olmayabilir. Olanların içerikleri yeterli olmayabilir. Yanlışı ve doğrusuyla kitabın sorumlusu yazarıdır. Her zaman yeni konular ilave edilebilir ve eksikler giderilebilir. Değişen dışsal ve teknolojik şartlar kitabın içeriğini de değiştirecektir. Kitabın konusuna ilgi duyan herkesten gelecek yapıcı eleştiriler ve tavsiyeler kitabın içeriğini zenginleştirecektir. İnşaat, içinde yaşadığımız yapılı alanı şekillendirmeye devam edecek ve hem sektörün iç dinamikleri ve hem de dışsal etmenlerin etki ve zorlarıyla değişerek insanlığa hizmet etmeye devam edecektir. Kitabın içerisinde İngilizce terminoloji kullanımına özellikle yer verilmiştir. Bunun amacı hem uluslararası projelerde yer alacak meslektaşlarımıza ve hem de İngilizce literatür takip edeceklere yardımcı olabilmek içindir.
Maddi ve manevi desteğini benden hiçbir zaman esirgemeyen eşim ve hayat arkadaşım Jin.Qp.Dr. Handan AKBIYIKLI'ya, Salford Üniversitesindeki doktora hocam ve arkadaşım Prof.Dr. David EATON'a, Bath Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi International Construction Management Master Programı Direktörü hocam Dr. Alex Copping'e, Norveç Teknik Üniversitesi İnstitutt for Anleggsdrift Kürsüsü Başkanı ve bana inşaat sektörünün hem teknik ve hem de ekonomik olarak çok iyi yönetilerek sektörel başarının elde edilebileceğini öğreten çok değerli hocam Ord. Prof.Dr.ing Reidar HUGSTED'e, onüçüncü bölümün yazılmasında yardımlarını esirgemeyen öğrencilerim Esra ORHAN ile Mehmet Esen ERASLAN'a, kitabın genelinin basıma hazır hale getirilmesinde yardımları geçen öğrencim Harun GÜZEL'e ve 28 yılımı verdiğim ve bana nasıl şantiyeci olunacağını hayatları ile örnek olan birlikte çalıştığım ulusal ve uluslar arası inşaat çalışanlarına minnet ve şükranlarımı sunarım.
Dr. Rıfat AKBIYIKLI
İnşaat Yüksek Mühendisi
Sakarya Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi
YAZAR HAKKINDA
Yrd. Doç. Dr. Rıfat Akbıyıklı Tepebaşı-Girne-Kıbrıs doğumludur. 1975 yılında Norveç Teknik Üniversitesi (NTNU) İnşaat Mühendisliği Bölümünden İnş. Yük. Müh. olarak mezun olmuştur. 16 yıl Norveç'te özel sektörde statikçi olarak çalıştıktan sonra Türkiye'ye dönmüş ve Kınalı-Sakarya Otoyolu ve Gümüşova Gerede Otoyolu (Bolu Dağı Geçişi Dahil) projelerinde 12 yıl yönetici olarak çalışmıştır. Özel sektörde bulunduğu sırada Norveç Teknoloji Enstitüsünden İş İdaresi Diploması ve Bath Üniversitesinden (İngiltere) İnşaat Proje Yönetimi Yüksek Lisans Diploması almıştır. 2005 yılında ise Salford Üniversitesinde İnşaat Proje Yönetimi doktorasını tamamlamış ve halen Sakarya Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Dr. Akbıyıklı, Jin. Op. Dr. Handan Akbıyıklı ile evli olup üniversite mezunu iki kız babasıdır. Çok iyi derecede İngilizce ve Norveççe ile orta derecede İtalyanca bilen Dr. Akbıyıklı'nın uluslararası yayınlanmış pek çok makale ve bildirisi ile kitap bölümleri ve kitabı mevcuttur.
İÇİNDEKİLER
Tablolar
Şekiller
Önsöz
BÖLÜM 1: İnşaat ve İnşaat Sektörü
Giriş
İnşaat Sektörü Maliyetlerine Genel Bir Bakış İnşaat ve İmalat Sektörü Maliyet Eğrileri İnşaat Sektöründe Yönetim Neden Önemlidir?
Çevre Disiplininin Bilimdeki Yeri Türkiye İnşaat Sektörüne Genel Bir Bakış İnşaat Sektörünün Belli Başlı Elemanları
BÖLÜM 2: İnşaat Yönetimi
Giriş
İnşaat Endüstrisinin Özellikleri İnşaat İşverenleri Sınıflandırması Yapı ve Ekonomi İhale
Proje Paydaşları İşverenler Projeciler Yapımcılar Proses ve Prosedürler İnşaat Yapım Proje Yönetimi Proje Yapım Prosesi Organizasyon
Organizasyon Sistemlerinin Tasarımı İnşaat Projesini Meydana Getiren Öğeler Projenin Amacı İnşaat Proje Sistemleri
Projenin Sosyal Sistemi Projenin Yapısal Sistemi Projenin İdari Sistemi İnşaat İhaleleri ve Takım Organizasyonları Genel
İnşaat Hizmeti Satın Alma ve İnşaat İhaleleri Sözleşmese! Düzenlemeler
BÖLÜM 3; İnşaat Mühendisliği Yapıları Yaklaşık Maliyet Tahmini ve Fiyatlandırma
Giriş
İnşaat Tahmini Maliyet Analizinin Amacı Malzemelerin Tahmini İşçilik Tahmini Makine ve Teçhizat Tahmini Süre Tahmini Tahmini Maliyet Prosesi
İnşaat Tahmini Maliyet Tipleri Keşif Metraj Uzmanı Özellikleri
İnşaat Maliyet ve Fiyatlandırma Hesaplamalarındaki Genel Hata Kaynakları
Yaklaşık Tahmini Maliyet Hazırlama Adımları Ölçüm Birimi Karşılaştırılması Prensipleri Bina Elemanlarına Dayalı Sınıflandırma Çerçeveleri İhaleler ve Fiyatlandırma
BÖLÜM 4: İnşaat Sektörü Satın alma Yöntem ve Stratejileri
Satın Almaya Giriş
Satın Alma Stratejisinde İşveren'in Rolü Satın Alma Parametreleri Satın Alma Yöntemleri
Profesyonel Meslek Yönetiminde satın Alma Yöntemi (Tasarla-İhale Et-Yap)
Yapımcı Yönetiminde Satın Alma Yöntemleri (Tasarla-Yap)
Yönetim Şekilli Satın Alma (Profesyonel İnşaat Yönetimi)
Büyük Britanya Satın Alma Yenilikçilik Hareketleri
Kronolojik Olarak Önemli İngiltere Hükümeti Rehber Raporları ve İnisiyatifleri (1990 - 2003)
Özel Sektör Finansman Girişimi (ÖFG) Takımı Kurmak (Sir Michael Latham Raporu) İnşaatı Yeniden Düşünmek (Sir John Egan Raporu)
İnşaatı Modernize Etmek (NAO Raporu) Değişime İvme Kazandırmak (The Strategic Forum Raporu)
Mükemmeli İnşa Etmek (Department of Trade and Industry Raporu)
Değişimi Mümkün Kılan Diğer Teşebbüsler
BÖLÜM 5: Maliyet Kontrolü Esaslara
Maliyetler
Tasarım ve Maliyet Tahmini Genel Maliyet Tahmini Prensipleri Gerçeklik Detay Mertebesi Tam ve Doğruluk Dokümantasyon Dolaylı ve Dolaysız Maliyetler
Maliyetlerin Azaltılması İçin Gereken Hususlar Öngörülmeyen Masraflar İnşaat Projeleri Fiyatlandırma Metotları
Sabit Fiyat Esaslı Fiyatlandırma Yöntemleri Götürü Bedelli Sözleşmeye Göre Fiyatlandırma Birim Fiyat Usulü (Artırmalı) Götürü Usulü Yöntemi
Şantiye Genel Giderleri
Aktiviteye Dayalı Maliyet Hesabı Öngörülmeyen Giderler Müteahhit Kârı İhale Bedeli
BÖLÜM 10: İşlerin Ölçülmesi, Hakediş Hazırlanması ve Yapılan İşlerin Kabulü
Hakediş Tanımı, Tanzim Edilmesi ve Ödenmesi Hakediş Tanımı Hakediş Hazırlanması Hakediş Ödenmesi ' Hakedişle İlgili Tanımlar Hakedişin Bölümleri Metraj Yeşil Defter
Hakediş Keşif Özeti (Fiyat İcmali)
Fiyat Farkı Uygulaması İhzarat
Nakliye Bedelleri Avans
Yeni Fiyat Düzenlenmesi ve Ek Protokoller Hakediş Arka Kapağı Hakedişteki Düzeltmeler ve İtirazlar
Ataşman Defteri Hakkında Genel Açıklamalar
Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesi - Hakediş Raporları Madde 39 - Geçici Hakediş Raporları
Birim Fiyat Esasına Göre Yaptırılan İşler Götürü Olarak Yaptırılan İşler Madde 40 - Kesin Hakediş Raporu ve Hesap Kesilmesi
FIDIC Kırmızı Kitaba Göre Otoyolları Hakediş ve Kesin Hesap Uygulamaları
Aylık Hakediş Düzenlemesi ve İhtiyat Kesintisi İhtiyat Kesintilerinin Ödenmesi Usulü Kesin Kabul İşlemi ve Kesin Kabul Tutanağı
Kesin Hakediş Raporu ve Hesap Kesilmesi
BÖLÜM 11; İnşaat Sektöründe İşçi Sağlığı ve Güvenliği (ÎSG) Yönetimi
Giriş - Tanımlar
İSG ve İnşaat Sektörü
İş Kazası Maliyetleri
İş Güvenliği Kültürü
İş Güvenliğinin Amacı
İSG Yönetim Sistemi
Yapı Elde Etme ve Güvenli İnşaat
İSG Politikası
İnşaat Şantiyesi İSG Organizasyonu Yapılandırılması İşyeri Politikasının Oluşturulması İSG Yönetim Uygulaması
Maliyet Esaslı Fiyatlandırma Yöntemleri Garantili Maksimum Fiyat Maliyet + Sabit Ücret Maliyet + Ödüllü Ücret Zaman ve Malzeme Ücreti . Maliyet + Maliyetin Belli Bir Oranı Ücreti
BÖLÜM 6: Malzeme ve İşçilik Mal Oluş Maliyetleri
Malzeme Maliyetleri Malzeme Metrajı Esasları İşçilik ve İşçilik Maliyetleri
İnşaat İşleri Maliyetlerini Meydana Getiren Öğeler İşçilik Maliyeti Komponentleri İşçilik Verimliliği
Verimlilik, Üretim, Etkililik ve Etkinlik Proje Şantiye Yönetimi ve Verimlilik Verimlilik Kayıpları Pozitif Verimlilik
BÖLÜM 7: Kazı ve Toprak İşleri
Toprak İşlerine Genel Bir Bakış Malzeme Tipi Toprak İşi Hacmi
Motorlu Araçlarla Olan Taşıma Formülleri Toprak İşleri Alan ve Hacim Hesapları Alan Hesapları Hacim Hesapları
Ortalama Alanlar Metodu Prizmoit Formülü Kazı ve Taşıma Makine ve Ekipmanları Makine ve Ekipman Planlaması Makine/Ekipman Seçimini Etkileyen Faktörler Otoyol İnşaatları Toprak İşleri Metraj Hesaplama Yöntemleri
BOLÜM 8: inşaat Projeleri Makine ve Ekipmanları Sahip Olma ve İşletme Maliyetleri
Sahip Olma Maliyetleri
İlk Yatırım Maliyeti Amortisman ' Yatırım (Faiz) Maliyeti Sigorta, Vergi ve Depolama Maliyetleri İşletme Maliyetleri
Bakım ve Onarım Maliyetleri Tekerlek Maliyetleri Yakıt Maliyeti
Motor ve Gres Yağı Maliyeti
BÖLÜM 9: Genel Giderler, Öngörülmeyen Giderler ve Müteahhit Kârı
Giriş
Merkez Ofis Genel Giderleri
İSG Üst Yönetim ve Sendikalar İSG Yönetimi (İSGY) ile Toplam Kalite Yönetimi (TKY) Arşındaki İlişki
Davranış Temel İSG Yönetimi İSG Kültür Değişimi
BÖLÜM 12: İnşaat Sektöründe İnsan Kaynaklan Yönetimi İnşaat Sektöründe İnsan Kaynakları Yönetimine Giriş İnşaat Sektörü ve İnsan Kaynakları İnsan Kaynakları Yönetiminin Esasları İKY'nin İlgi Alanları İKY'nin Amaçlan İKY'nin Özellikleri
İKY ile Personel Yönetimi Arasındaki İlişki İKY Temel Uğraşısı İnsan Kaynakları Planlaması Uluslararası İK
Durumsallık Yaklaşımı
Uluslararası İKY'nde Eğitim Sistematiği
BÖLÜM 13: İnşaat Mühendisliği Yapıları Metraj ve Maliyet Örnekleri
Kutu Menfez Metraj Hesabı Bina Metrajı
Prefabrik (Öndöküm) Kiriş Metrajı Bileşik Kolon ve Bağ Kirişi Metraj ve Maliyet Hesabı İstinat Duvarı Metraj ve Maliyet Hesabı Merdiven Metraj ve Maliyeti Köprü Tahliyesi Donatı Maliyet Hesabı Herhangi Bir İş Makinesi Saatlik Maliyet Hesabı Beton Üretim Santralı Maliyet Analizi Beton Agregası Kırma Tesisi Maliyet Analizi Dere Yatağından Taşınmış ve Stoklanmış Tabii Dere Malzemesinin 1 Km Mesafedeki Kırma Tesisine Taşıma Maliyetinin Hesaplanması 1 m3 C-30 Beton Sınıfının Malzeme Maliyet Hesabı Yol Üstyapısı, Filtre ve Kaya Dolgu Üretimi İçin Ocak Açılması, Kırma Tesisi Yeri Hazırlanması, Taş Kırma-Eleme Tesisi İşletilmesi ve Üretilen Malzemenin 8.65 Km Mesafeye Taşınması Yaklaşık Maliyet Hesabı