ÖNSÖZ
Elektrik tesislerinde tasarım en temel konudur. Sağlam bir teorik bilginin yanısıra standart bilgisi de çok önemlidir.
Elinizdeki bu kitapta alçak ve yüksek gerilimin en önemli konuları tek tek ele alınmış örnekler ile basit ve anlaşılır bir şekilde anlatılmıştır. Neplan, PowerFactory ve Simaris gibi bilgisayar programları ile konular desteklenmiştir.
Her bölüm okuyucuya ayrı ayrı sunulmuştur. En son bilimsel ve teknik gelişmeler dikkate alınmıştır.
Elektrik tesisleri tasarımı yapan uzman planlayıcısı, her projede olduğu gibi devamlı aşağıdaki sorularla karşı karşıyadır:
1. Proje planlaması için gereksinimler ve koşullar nelerdir?
2. İnsanlar ve hayvanlar elektrik çarpmasından nasıl korunabilir?
3. Elektrik sistemini nasıl kurabilirim?
4. Hangi standart ve düzenlemelere uymam gerekiyor?
5. Ne tür hesaplamalar yapmam gerekiyor?
6. Kısa devre akımlarını ve etkilerini nasıl hesaplayabilirim?
7. Hangi koruyucu önlemleri dikkate almalıyım?
8. Topraklama ve yıldırımdan korunma sistemlerini nasıl planlayabilir ve uygulayabilirim?
9. Seçicilik, kesme ve kapatma ne anlama geliyor?
10. Kablo ve iletken kesitleri ve gerilim düşümünü nasıl hesaplayabilirim?
11. Transformatör ve motorlar hangi koşulları karşılaması gerekiyor?
12. Planlamayla ilgili belirli sorunlar var mı?
13. Röle seçiminde hangi kriterlere uymam gerekir?
Bir sistemin hesaplanması, boyutlandırılması ve değerlendirilmesi için, elektrik planlamacısının kapsamlı uzman bilgisine, her şeyden önce CAD deneyimine ve ilgili tüm standartlar ve yönetmeliklere ilişkin bilgisine ihtiyacı vardır.
Bu bilgi, çok sayıda standart ve bunlarda düzenli olarak meydana gelen yenileme ve artan uluslararası uyumlaştırma gittikçe zorlaşmaktadır. Bu nedenle, uzman planlamacıların alçak ve yüksek gerilim şebekelerindeki problemleri çözmesine yardımcı olmayı amaçlayan bu kitap, mevcut standartların detaylı açıklamalarını da içermekte, tam olarak hesaplanmış, pratikten çok sayıda örnekler verilmiştir.
Kitap iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde alçak gerilim tesis tasarımı, ikinci bölümde ise yüksek gerilim anlatılmıştır.
Kitapta yazılım hatalarının düzeltilmesinde ve öz Türkçenin kullanılmasında bana yardımcı olan çok değerli Muharren Sayın’a, Levent Özden’e ve Şakir Selçuk’a özellikle teşekkür ederim.
Öneri, yorum ve önerileriyle beni destekleyen tüm çalışma arkadaşlarıma teşekkür ederim. Ayrıca kitabın yayımlanmasındaki destekleri için Birsen yayın evine teşekkür ederim. Yazılım hatalarının tarafıma bildirmeninizi önemle rica ediyorum.
Eserin meslek okullarında, üniversitelerde ve sanayide kullanılmasını arzu eder, sizlere meslek hayatınızda ve yaşamınızda üstün başarılar dilerim.
Kitabı lütfen kopya etmeyiniz. Emeğe saygı gösteriniz.
Mayıs 2021, İsmail Kaşıkçı
ÖZET
Alçak gerilim elektrik tesisleri, bina tesislerinden sanayi tesislerine kadar, transformatör dağıtım merkezleri de dahil olmak üzere 1 kV’a kadar olan tüm tesisleri kapsar. Mühendis, teknisyen, usta veya kalfanın almış olduğu eğitime göre teorik bilginin yanısıra IEC 60364 ve IEC 60909-0 temel standartlarıda bilmek zorundadır.
Elinizdeki bu kitap, tesis proje konusundaki açığı kapatmak için hazırlanmış ve bir binanın tüm çizim ve hesapları tek tek ele alınarak gösterilmiş ve açıklanmıştır.
Bir apartman binasının teknik planlaması ve projeleri genel olarak ele alınmış, standartlara göre tüm hesap ve çizimler gösterilmiştir.
Bu bir referans tasarımdır, örnektir. Bire bir kopya edilmesi doğru değildir. Kaldı ki her tasarımda veriler değişiktir.
Projede örnek olması açısından bir akım devresi ilk önce el ile hesaplanmış daha sonra Simaris ve Instrom gibi programlar ile ayrıca gösterilmiştir.
Hedefimiz ülkemizin gelişmesine bu alanda katkı sağlamak, yapılan yanlışları göstermek ve sizlere yardımcı olmaktır.
Her mesleğin teorisi, kuralları ve tanımları vardır. Yanlış öğrenme, yanlış anlamayı ve uygulamayı getirir. Ana dilde verilmeyen eğitim genelde sorunludur. İlk yıllarda elektrik tesisleri Belçikalılar tarafından kuruldu ve zamanla yabancı kelimeler dilimize yerleşti. Sıkca kullanılan yanlış kelimeler, yeni simgeler ve harflerin listesi aşağıda verilmiştir. Kullanılmaması önerilir.
İÇİNDEKİLER
1 Proje düzenleme esasları 9
2 Tesisat hizmet aşamaları 10
3 Projeye genel bakış 12
3.1 Bodrum 12
3.2 Zemin kat / birinci kat 12
3.3 Yüklü tüketici tablosu 12
4 Genel elektrik tesisatı 13
4.1 Şebeke sistemi 13
4.2 Yapı bağlantısı 13
4.3 Dağıtım panosu 15
4.4 Kablo ve iletkenlerin döşenmesi 16
4.5 Yangın alarmı ve iletişim teknolojisi 17
4.6 Aşırı akım koruma cihazları 17
4.6.1 Artık akım koruma cihazı (RCD) 17
4.6.2 Kablo ve iletken tipleri 17
4.6.3 İletişim sistemleri, internet ve telekom 17
5 Özel enerji sistemleri 19
5.1 PV sistemi 19
5.2 Elektrik arabaları 19
5.3 Enerji depolama sistemleri 19
6. Dağıtım planı 19
7. Yükleme cetveli 24
8. Dağıtım şemaları 31
9. İletken kesitlerinin ve AKC 'nin hesaplanması 33
9.1 Ana besleme kablosu 33
9.2 Daire dağıtım panosu 34
9.3 Akım devresi iletken kesit hesabı 34
10. Otomatik açma şartları 36
10.1 Eşdeğer şemanın gösterilmesi 36
10.2 Ohmik ve endüktif dirençlerin hesaplanması 37
10.3 Prizdeki tek kutuplu kısa devre akımının hesabı 38
11. Gerilim düşümü hesabı 40
11.1 YBK ile ana dağıtım panosu arasındaki gerilim düşümü 40
11.2 Sayaç tablosu ile birinci kat arasındaki gerilim düşümü 40
11.3 Birinci kattaki yatak odasındaki priz kablosu için gerilim düşümü 40
12. Seçiciliğin incelenmesi 41
13. Topraklama direnci hesabı 41
13.1 Halka topraklama hesabı 42
13.2 Binada potansiyel dengelemenin yapılması 43
13.3 Çok katlı binalarda ve sanayide potansiyel dengeleme 45
14. SIMARIS hesapları 46
15. Açılım şemaları 51
16. Örnek bina tesisat şekilleri 57
17. Ana pano tesis konumu 68
18. Semboller ve simgeler 72
19. Önemli formüller 73
20. Giriş 83
21. Proje özeti 84
22. Projenin amacı 86
23. Vaziyet planı 87
24. Sistem dağıtım şeması 89
25. OG Hücrelerin gösterilmesi ve teknik veriler 90
25.1 OG hücrelerin tasarımı ve elektriksel özellikler 91
25.2 IEC 62271-200 de hücre düzenlemesi 93
25.3 OG hücrelerinde kullanılan cihazlar 95
26. Transformatör binası ve topraklaması 96
27. Toplam güçlerin tayini 97
28. Kısa devre hesapları 103
28.1 Tesisin tanımı 103
28.2 Projede kullanılan kablo verileri 104
28.3 Sistem tek hat şeması 105
28.4 Kısa devre empedans hesabı 109
28.5 Kısa devre akım hesapları 112
29. Kompanzasyon hesabı 114
30. Aşırı yük ve kısa devrede koruma 115
30.1 Aşırı yükte koruma 115
30.2 Kısa devrede koruma 116
31. Gerilim düşümü hesapları 118
31.1 YG ana besleme kablosu gerilim düşümü 118
31.2 AG Fider 8.3 deki gerilim düşümü hesabı 120
31.3 Sokak aydınlatması gerilim düşümü hesabı 121
32. Güç kaybı hesapları 122
33. Kablo uzunluğu hesabı 123
34. YG koruma röleleri ve koordinasyon 124
35. YG de röle seçimi 135
35.1 Diferansiyel aşırı akım koruma rölesi 137
35.2 Sabit zamanlı aşırı akım koruma rölesi 137
35.3 Mesafe röleleri 138
35.4 Ters zamanlı röleler 139
36. Boyutlandırma parametreleri 142
37. Kısa devrede termik zorlama hesapları 143
38. Kesicilerin açma ve kapama akımlarının seçimi 146
39. Baraların hesabı ve seçimi 147
40. AG tarafında kesicinin seçimi ve ayarlanması 149
41. Topraklama hesapları 151
41.1 IEE Std. 80 ve EN 50622’ye göre topraklama hesabı 151
41.2 Topraklama hesapları, uygulama ve çözümleri 155
42. OG de teknik veriler ve çizimler 156
43. PowerFactory teknik bilgileri ve hesap sonuçları 161
44. TEİAŞ’a ait koruma verileri 163
45. Kaynak ve standartlar 164
DİZİN 167