GÜÇ İLETİMİ – Yetkin Saner
ÖNSÖZ
Kocaeli Üniversitesi’nde “part time” görev yaptığım yıllarda Güç İletimi (Enerji Taşınması) dersini okuturken, aynı zamanda, piyasada bu konuda tasarım ve uygulama yapmaktaydım. Güç İletimi notlarım da, aynen Güç Dağıtımı’nda olduğu gibi, uygulamadaki deneyimlerimi katarak yayınlamamın yararlı olacağına karar verdim. Problemleri, öğrencilerime sınavlarda sorduğum ve konuların anlaşılmasına yardımcı olacak problemler içinden seçtim.
Güç İletimi, “Mekanik Hesaplar” ve “Elektrik Hesaplar” olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Elektrik hesaplarla ilgili yeterli kitap bulunduğunu düşünüyorum. Ancak, mekanik hesaplarla ilgili hem teoriyi, hem de tasarım yapmaya yetecek bilgileri içeren kitapların noksanlığının hissedildiğini gözlüyorum. Bu nedenle, bu kitapta sadece mekanik hesaplara, ayrıca direklerin yapım hesaplarına değil, tipleştirilmiş direklerin seçim hesaplarına yer verdim.
Ağırlıklı olarak, her mühendisin karşılaşacağı 34,5 kV a kadar olan iletim hatları anlatılmış ve bu hatlar için tip tasarım örnekleri verilmiştir.
İletim hatlarının tasarımıyla uğraşacak mühendisler kitabın sonunda listesi verilen tüm tip tasarım kitapçıklarını illerdeki TED AŞ Müdürlüklerinden edinmelidirler.
Kitapta kuvvet birimi olarak kg yerine N birimi kullanılmıştır. Tip tasarımların ve Yönetmeliklerin N birimi ile yeniden düzenlenmesini ve tip tasarımların gözden geçirilerek bilgisayar ortamında yeniden hazırlanmasını öneririm.
Bu kitaptan öğrencilerin olduğu kadar, mühendis arkadaşların da yararlanacaklarını umuyorum.
İzmit, 2004
Yetkin Saner
2. baskı gözden geçirilmiş, küçük düzeltmelerin dışında esaslı düzeltmeler yapılmasına gerek duyulmamış; sadece ayıt 29.9 da çizelge 245 in ve ayıt 29.10 da çizelge 257a nm yerine yenisi konmuştur.
B. Derbent/İzmit, 2009
Yetkin Saner
İÇİNDEKİLER
İLETKENLER, İZOLATÖRLER VE DİREKLER
HAVA HATTI İLETKENLERİ Amerikan tel kesit ölçüsü İletken malzemeleri
Hava hattı iletkenleri, yapıları ve özellikleri Demet iletkenler
HAVA HATTI İZOLATÖRLERİ İzolatör malzemeleri YG mesnet izolatörleri Zincir izolatörler İzolatör seçimi
HIRDAVAT MALZEMELERİ Hava hattı klemensleri Askı ve gergi takımları Koruma aygıtları Titreşim söndürücüler Uyarı küreleri Tel çekme makarası
DİREKLER VE TRAVERS/KONSOLLAR Direklerin işlevleri Traversler ve konsollar
Direklerin devre sayısına göre sınıflandırılması Direk tepe kuvveti ve açıklık tanımları Direklerin dikim yönü
Köşe direklerinde travers boyunun düzeltilmesi
Direklerin yapıldıkları malzemeye ve yapılışlarına göre türleri
AĞAÇ DİREKLER VE DEMİR TRAVERSLER
Ağaç direkler
Ağaç direklerin özellikleri
Ağaç direklerin seçimi Demir traverslerin seçimi
KAYNAKLI DEMİR DİREKLER VE TRAVERSLER
Kaynaklı demir direklerin yapılışı
Kaynaklı demir direk tip tasarımları
Transformatör direği
CİVATALI DEMİR DİREKLER
Civatalı demir direklerin yapılışı
34,5 kV civatalı demir direk tip tasarımları
154 kV civatalı demir direkler
380 kV civatalı demir direkler
BETONARME DİREKLER VE TRAVERS/KONSOLLAR
Betonarme direklerin yapılışı
Santrifüj betonarme (SBA) direkler
Vibre betonarme (VBA) direkler
Transformatör direği
DİREKLERİN TOPRAKLANMASI
GEÇEĞİN SAPTANMASI
Geçek için ön çalışmalar
Geçeğin uygunluğunun arazi üzerinde incelenmesi
Arazi ölçümleri
Geçek plan ve profili
İLETKEN ÇEKİLMESİ
Geçeğin temizlenmesi
İletkenlerin çekilmesi
ELEKTRİK SANTRALLARI, TRANSFORMATÖR MERKEZLERİ VE İLETİM HATLARI SEMBOLLERİ
. İLETKEN HESAPLARI
ZİNCİR EĞRİSİ Zincir eğrisi denklemi
Salgı
Ağırlık açıklığı
İletkenin boyu
Bileşke germe kuvveti
Ortalama bileşke germe kuvveti
En büyük açıklık
Örnekler
PARABOL EĞRİSİ Parabol denklemi Salgı
Ağırlık açıklığı Salgıya ilişkin örnekler İletkenin boyu Bileşke germe kuvveti Ortalama bileşke germe kuvveti Örnekler
PROBLEMLER VE ÇÖZÜMLERİ 1
EK YÜKLER Yüklenme varsayımları Buz yükü Rüzgar yükü
Buz yükü ile birlikte rüzgar yükü
En büyük germe kuvveti ve gerilme
DURUM DENKLEMİ
Isıl ve esnek boy değiştirme
Düz açıklıkta durum denklemi
Dönüm açıklığı (Kritik açıklık)
Dönüm sıcaklığı (Kritik sıcaklık)
PROBLEMLER VE ÇÖZÜMLERİ 2
ÇOKLU AÇIKLIKLAR
En büyük salgı şablonu İletkenlerin çekilmesi ve gerilmesi Eşdeğer açıklık (Rulling açıklık)
Askı izolatörün yukarı kalkması (Up-lift)
En küçük salgı şablonu
Askı İzolatörün düşeylenmesi (Off-set)
İletkenin kalıcı uzaması (Creep = Sünme)
İLETKENİN VE ASKI İZOLATÖRÜN SAPMASI
İletkenin sapma açısı
Askı izolatörlerin sapma açısı
İLETKEN AÇIKLIĞI
İletkenler arasındaki açıklık
Düz ve üçgen sıralanmış direkler arasında iletkenler arasındaki açıklık Askı izolatörün izin verilen en büyük sapma açısı DİREK VE TRAVERS SEÇİMİ
DİREK HESAPLARINDA GÖZ ÖNÜNE ALINACAK KUVVETLER Düşey kuvvetler Yatay kuvvetler
DİREKLERİN HESAPLANMASI İÇİN YÜKLENME VARSAYIMLARI
Taşıyıcı direkler
Durdurucu direkler
Son direkler
Ayırım direkleri
HAVA HATLARINDA İLETKENLER ARASINDA BULUNMASI GEREKEN EN KÜÇÜK UZAKLIK
SBA DİREĞE ETKİ EDEN RÜZGAR YÜKÜ
SBA DİREKLER İÇİN TİP TASARIM ÖRNEĞİ
KAYNAKLI DEMİR DİREKLER VE TRAVERSLER İÇİN TİP TASARIMLAR VE SEÇİM HESAPLARI
15 ve 34,5 kV, AWG 3 (Swallow) iletkenli kaynaklı demir direkler ve traversler
15 ve 34,5 kV, AWG 3 (Swallow) iletkenli, taşıyıcı traversleri askı zincir izolatörlü kaynaklı demir direkler
15 ve 34,5 kV, AWG 3 (Swallow) iletkenli, taşıyıcı traversleri askı zincir izolatörlü kaynaklı demir direkler
Örnek: Transformatör direği seçimi
CİVATALI DEMİR DİREKLER İÇİN TİP TASARIMLAR VE SEÇİM HESAPLARI
34.5 kV civatalı demir direkler 154 kV civatalı demir direkler
SBA DİREKLER İÇİN TİP TASARIMLAR VE SEÇİM HESAPLARI
34.5 kV, AWG 3 (Swallow) iletkenli, mesnet izolatörlü, bir devre SBA direkler
34.5 kV, AWG 1/0 (Raven) iletkenli, mesnet izolatörlü, bir devre SBA direkler
34.5 kV, AWG 1/0 (Raven) iletkenli, zincir izolatörlü, bir devre SBA direkler
34.5 kV, AWG 1/0 (Raven) iletkenli, zincir izolatörlü, iki devre SBA direkler
34.5 kV, AWG 3/0 (Pigeon) iletkenli, zincir izolatörlü, bir devre SBA direkler
34.5 kV, AWG 3/0 (Pigeon) iletkenli, zincir izolatörlü, iki devre SBA direkler
34.5 kV, 266,8 MCM (Partridge) iletkenli, zincir izolatörlü, bir devre SBA direkler
34.5 kV, 266,8 MCM (Partridge) iletkenli, zincir izolatörlü, iki devre SBA direkler
34.5 kV, 477 MCM (Hawk) iletkenli, zincir izolatörlü, bir devre SBA direkler
34.5 kV, 477 MCM (Hawk) iletkenli, zincir izolatörlü, iki devre SBA direkler
34.5 kV, 477 MCM (Hawk) iletkenli, zincir izolatörlü, dört devre SBA direkler
Örnek: Transformatör direği seçimi
SBA DİREKLERİN TEMEL ÖLÇÜLERİ
KÖŞEDE DURDURUCU İKİZ SBA DİREK SEÇİMİ
ÖRNEK PROBLEM: AYIRIM DİREĞİ OLARAK İKİZ SBA DİREK SEÇİMİ
PROBLEMLER VE ÇÖZÜMLERİ 3
Problem 1
Problem 2
Problem 3
Problem 4
Problem 5
Problem 6
Problem 7
Problem 8
Problem 9
Problem 10
SALGI ŞABLONU
AWG 3 (Swallow) iletken, peb=107,8 N/mm2 (11 kg/mm2)
AWG 1/0 (Raven) iletken, peb=107,8 N/mm2 (11 kg/mm2)
AWG 3/0 (Pigeon) iletken, peb=107,8 N/mm2 (11 kg/mm2)
266,8 MCM (Partridge) iletken, peb=107,8 N/mm2 (11 kg/mm2)
477 MCM (Hawk) iletken, peb=78,4 N/mm2 (8 kg/mm2)
154 kV gerilimli iletim hatları için salgı şablonu
SALGI ŞABLONUNUN GEÇEK PROFİLİNE UYGULANMASI
ÖRNEK TASARIM: İLETİM HATTI PROFİLİ VE PLANI
DİREK DAĞITIM LİSTESİ
MONTAJ LİSTESİ
KEŞİF ÖZETİ
KAMULAŞTIRMA
ÖRNEK TASARIM: KAMULAŞTIRMA HARİTASI DİREK YERLERİNİN ARAZİDE SAPTANMASI (APLİKASYON) TİP TASARIMLARIN LİSTESİ İller Bankası tip tasarımları
TEK D APT Daire Başkanlığı tip tasarımları
ESTON Eskişehir Beton Sanayi ve Ticaret A.Ş. tip tasarımları
YAPIMCI FİRMALAR
Çelik özlü alüminyum iletken yapımcı firmalar Betonarme direk yapımcı firmalar Civatalı demir direk yapımcı firmalar Askı ve gergi takımı yapımcı firmalar