GEMİ MAKİNELERİ OPERASYONU 1 – Fahrettin Küçükşahin
ÖNSÖZ
“Ortsfeste und Schiffdieselmotoren”, Dipl. Eng. F. Mayr tarafından yazılan ve 1943 yılında Viyana’da basılan bir motor kitabı... Sözü edilen kitap, üç binden fazla kitaba sahip olduğum kitaplığımda, benim için en değerli kitaplardan biri ve belki de birincisi... Rusya bozkırlarında Alman ordularının durdurulduğu, yer yer geri çekilmelerin başladığı, yani büyük bir bozgunun arifesinde bile, bir bilim adamı kitap yazımı ve basımına zaman ayırabiliyor ve daha önemlisi okuyucu da bulabiliyor. Bu olay böyle insanları yetiştiren ülkelere, toplumlara hayranlık duymama neden oluyor, onların çok ağır bir yenilgiden 10 yıl sonra nasıl toparlandıklarının da gerekçesini oluşturuyor.
Kitap okuma, kitap toplama ve dolayısıyla sonradan kitap yazma olgusu bende, Amerika Birleşik Devletlerrnin federal akademisi olan USMMA Kings Point’teki eğitimim sırasında başladı. Oradaki okulumun kitap satış mağazasında, birbirlerinden güzel ciltli ve mükemmel kâğıtlara basılmış kitaplardan çok sayıda aldım ve onların sayısını artırma fırsatlarını da değerlendirdim. Türlü konuları kapsayan bu kitapları adeta yutarcasma okudum, okudum.Yeni bir kitap aldığımda, küçük çocuklar gibi sevinçten, geceleri uyku uyumakta zorlanırdım. Eğer kitap alacak parasal gücüm yoksa, derinden etkilenirdim. Bu durum uzun bir süre devam etti, hergün bilgi dağarcığımı doldurmaya gayret ettim. Ardından sahip olduğum bilgi birikimini, öğrencim olan gençlere ve Türk denizcilerine aktarma duygusu beni kitap yazımına yöneltti. Bu yüzden staj yaptığım şöhretli General Motors Electro-Motive Division ve sonradan A.G.Veser firmaları tarafından yapılan çok önemli iş tekliflerine hiç bir zaman sıcak bakmadım. Tek amacım vardı, o da ülkeme, gençlerimize ve Türk Denizcilerine faydalı olmak ve katkıda bulunmaktı.
Ulu yaradana şükürler olsun, basımını gerçekleştirdiğim kitaplarımın sayısı, 2008 yılı ortalarında 45’i buldu. Emrî Hak vaki olana dek bu sayıyı 50’nin üzerine çıkarmayı ümit ediyorum.
Kitabımın hazırlanmasında başlangıç noktası. Uluslararası Denizcilik örgütünün (IIVIO), Dünya ülkeleri denizcilerinin yetiştirilmesinde bir standart oluşturmak amacıyla hazırladığı STCVV78 sözleşmesi ve bu sözleşmeye uygun
olarak “Vardiya mühendis ve makinistleri” için düzenlenen 7.04 Model Kurs oldu. İki ciltten oluşan “Ana ve yardımcı makinelerin bakımı ve operasyonu", sözü edilen model kursta 448 saatlik bir müfredatı kapsamaktadır. Bu müfredatın bir bölümü veya hemen hemen yarısını “ Buhar kazanları, buhar türbinler ve buhar ve besi” suyu sistemleri” oluşturmaktadır. Elinizdeki kitap, bu bölümleri ayrıntılı bir şekilde vermektedir. Ayrıca; STCW’95 sözleşmesi, tüm dünya denizcileri için her derecede sınav yapılması zorunluluğunu getirmiştir. Denizcilerimizin bu sınavda başarılı olabilmeleri için okuyacakları, sınava hazırlanabilecekleri kitaplara gereksinimleri vardır. Kitabım bu gereksinmeye de yanıt verebilecektir.
Yararlı olması dileğiyle...
Fahrettin KÜÇÜKŞAHİN
ERENKÖY-2008
İÇİNDEKİLER
BUHAR KAZANLARININ BAKIMI ve OPERASYONU
Kazan deyimleri
Buhar kazanı
Kazan tam yük kapasitesi
Aşırı yük kapasitesi
Süperhiyter çıkış basıncı
Bullar dramı basıncı
İşletme basıncı
Dizayn basıncı
Dizayn sıcaklığı
işletme sıcaklığı
Kazan verimi
Kazan dairesi verimi
Isıtma yüzeyim
Kazanlaıın büyüklüğü
Buhar üretme gücü
Izgara yüzeyi yükü
Külhan
ocak
Ocak yüklemesi
Buhar bölgesi
Su bölgesi
Buhartutma süresi
Su sirkülasyonu
Kazan beygirgücü
Buhar kazanlarının türleri
tonılu kazanların operasyonu
Kömür ve fuel oil yakan kazanlarda ön işlemleri.
Kazan açık olduğu zaman
Kazanda su olduğu zaman
Devreye alınma ve devreden çıkarılma
Süperhiytersiz kazanlar
Süperhiyterli kazanlar
Radyan süperhiyter
Konveksiyon süperhiyter
Birleşik veya kombine süperliiyterler
süperhiyter sıcaklığının denetimi
Süperhiyterleri korunması
Süperhiyterli kazanların çalıştırılması
Yanmanın düzenlenmesi
Yanma miktarı
Süperhiyter dreyni
Kazan buhar üretiyor
Buhar tutmak için gerekli zaman
Buhar devresini ısıtılması
Akaıyakıtla fayraplı kazanlarda ön hazırlık
Bloverlerin hazu’lanması
Isıtma kangallan kullanımı
Yakıt hiyterlerinin devreye alınması
Yanma için gerekli basınç
Yakma ve kazanların devreye alınmaları
Atöraizerlerin tutuşturulması
Bömerlerde çıtutlama
Ek börnerlerin yakılması
Akaryakıt yakan bir kazanın fayrabı
Verimli yakma yöntemleri
Üretilen buharın miktarı
Yakıt basıncının ayarlanması
Kullanılacak börnerlerin sayısı
Yükün değiştirilmesi
Basınç alanı
Hava ile yakıtın karıştırılması
Mekanik püsküıtme yöntemi
Yakıt üzerindeki kuvvetlerin etkisi
Püsküıtme inceliği
İnce yakıt püskürtülmesi
Temiz atomizörlerin etkisi
Yakıt devresinde hava hücresi
Gerekh oksijen miktarı
Tam yanma
Baca gazlarında kayıp
Yanma sırasında ocağın görünüşü
Beyaz alev
Altın renkli alev
Mdatıcı berraklıkta hava
Duman göstergesi
Yanma havasının sağlanması
Draft veya baca çekmesi
Ocakta yakıt buharları
Kuvvetlendirilmiş draft operasyonu.
Hava basıncındaki değişme
Hava kaçaklan
Atomizör uçlarında kurum
Ocak açıklıklarında kurum
Ocak koni açısı çok geniş
Ocak koni açısı çok dar
Uygun ocak koni açısı
Atomizörlere itina
Sü'eynerleıln temizliği
Akaiyakatın ısıtılması
Yakıtın sıcaklığı ^
Yakıtın tanklaıxla ısıtılması
Fuel oil ısıtıcılan
Yakıl ısıtıcılarının operasyonu
Fuel oil ısıtıcılarında su
Fuel oil ısıtıcılarında yakıt kaçakları
Fuel oil ısıtıcılarının denenmesi
Fuel oil ısıtıcılarının temizlenmesi
Isıtma kangallarının denenmesi
Yakıt sayaçlan
puman
Yeterli olmayan hava
Beyaz duman
Boralarda aşın kurum
Borularda sert karbon birikintileri
Ocaklarda yakıt birikmesi
Bömerler için meşale kullanılması :
Atomizörlerin yakma su’ası
Hızlı buhar tutulmasından kaçınma
Agır yakıtla fayrap :
Kazanın söndürülmesi
Hava recisterlerinin kapatılması
Hava basıncının sürdürülmesi
Su seviyesinin düzenlenmesi
Atomizörlerin çıkaniması
Ocak tepmesi
Ocak tepmesine karçı önlem
Akaryakıt yangınlarına karşı önlemler.....
Kazan dairelerinde aydınlatma
Akaryakıt yangını ile savaş
Bloverlerin kullanımı
Yakıt ısıtıcılarında kaçaklar
Fuel oilde su
Gemiye yakıt alınması
Çıtırdamayı önleme
Dinlendirme tanklarında su
Tıkalı atomizörler
Servis pompalannda emmenin kaybolması
Ocak duvarlarında tuğla düşmesi
Kazanların devreden çıkarılma ve korunmaları
Kazanların elleçlenmesinde dikkat edilecek hususlar.
Kazanların korunması
Kazanlann dolu muhafazası
azanların kuru olarak muhafazası
Kazanların dış yüzeylerinin bakımı
Kazan zarflarının (keyslerinin) sızdırması
Külhan çökmesi
Cehennemlik tavanında çökme
Ocak duvarlarimn kurutulması
Kazan borularının bakımı
Boruiann tapalanması
Su borulu kazanlarda bonı işlemleri
Bom agızlarinm şişirilmesi
Skoç kazanlarında boru de|iştirilmesi
Boru aynalarında çatlak
Kazan saçlarının onanmı
Sızdıran perçinlerin onanmı
Perçin delikleri çevTesinde çatlaklar
Kazan saçında karıncalanma
Hava ısıtıcıları
Hava ısıtıcılarının bakımı
Erhiyterlerde hava kaçakları
Hava sıcaklığı
Ekonomayzerlerin operasyonu
Emniyet valfları
Yigma deneyi
Kurum üfleme donanımı
Köpürme
Blöf valfları
Kazanların buharla blofları
Soğuk kazanın blofu
Buhar kazanlaıımn kaynatılması
Kimyasal temizleme yöntemleri
Dolaşım yöntemi
Çözümü ile doldurma yöntemi
Çözücüler
Kışır
Inhibitörler
Temizliğe hazırlık
Mekanik temizlik
Hidrostatik deneyine hazırlık
Ana buhar devresinde onanmlar
Kazan onanmı için onay
Yabancı limanlaıxla onarım
Egzos ısısından yararlanma
Atık ısı ile buhar üretimi
Atık ısıdan yararlanılan alev borulu kazanlar.
borulu kazanlar
Baca gazlan analizine giriş
Orsat cihazı
Karbon dioksit kayıt edicileri
Kazfuılarda hasar
Alev borulu kazanların süiveyi
Bölüm 2; KORROZYON, SU ISLAHI ve FlDSüYU DEVRELERİ
Buhar kazanlarında konmyon
Doğrudan kimyasal etki ile koiTOzyon
Elektro-kimyasal etki ile kon-ozyon
İyonlaşma
pH değerinin önemi
Korrozyon sonuçlan
Genel aşmma
Karıncalanma ya da piting
KoiTozyon yorulması
Stres koiTozyonu
Kostik çatlama
Kostik koıvozyon
Hidrojen atağı
Yüksek sıcaklık korrozyonu
Gaz tarafı koiTOzyonu
Kışır oluşumu
Deniz suyundaki çözünmüş katilar
Kalsiyum bikarbonat
Kalsiyum sülfat
Magnezyum bikarbonat
Maagnezyum klorür
Magnezyum sülfat
Sodyum klorür
İçme sularında çözünmüş katilar
Sertlik oluşturmayan tuzlar
Silikatlar
Karbon dioksit,
Hidrojen :
Dış koiTozyon
sistemlerinde paslandırıcı etkiler
Grafitleştirme
Çinkosuzlaştınna
Dökülme
Amonyak konmyonu
Beslenme suyunun ıslahı
Dış ıslah.....
Mekanik ıslah
Kimyasal ıslah
Evaporeyterlercle kışınn önlenmesi
Demir klorür
Sodyum polifosfat
Evaporeyterlerde kışu’in giderilmesi
Mineralsizleştlrme ıslahı
Katyon değiştirici reçineler
Anyon değiştirici reçineler
Karışık yataklı değiştiriciler
Şarjetme veya yeniden doldurma
Kazan suyu ıslahı
Alçak basınçlı kazanlarda soda-kireç uygulaması....
Kostik soda ıslahı
Olta basınçlı alev boruUı kazanlar
Su borulu kazanlarda iç ıslah
Orta ve yüksek basınçlı su borulu kazanlarda ıslah.
Yüksek ve süper yüksek basınçlı kazanlarda ıslah
Çözünmüş gazların giderilmesi
Mekanik havasızlandırma
Kimyasal yöntemle oksijen gidemıe
Nötrleştirici aminler
Katman veya film yapıcı aminler
Köpiık önleyiciler
Kazanlar için su ıslah önerileri
Pıhtılaştıncılar
Kostik gevrekliğin önlenmesi
Yeni kazanların temizlenmesi
Kimyasal ıslah uygulaması
Güvenlik önlemleri
Başlangıç dozajı
Buhar üretimi sırasındaki dozaj
Kazan suyu deneyleri
Salinotre
Turnusol kâğıdı
Alkalinlik
Fenolftaleyn alkalinliği
Toplam alkalinllk
Kloılir deneyi
sülfit deneyi
Fosfat deneyi
Sertlik deneyi
pH değeri
Kolorometılk yöntem
Elektrolit yöntem
Çözünmüş oksijen deneyi
Toplam çözünmüş katilar
Hidrometre
Elektriksel iletkenlik ölçer
Hidrazin deneyi
GEMİ BUHAR TÜRBİNLERİ
Pistonlu buhar makineleri ile kıyaslama
Dizel motorlarıyla kıyaslanma
Türbinlerin sınıflandırılması
Buharın genişlemesine göre sınıflandırma
Aksiyon türbinleri
Basit aksiyon türbinleri
Hız basamaklı aksiyon türbinleri....
Basınç basamaklı aksiyon türbinleri..
Kört is-Rato türbinleri
Reaksiyon türbinleri
Kombine türbinler
Diğer sınıflanduma türleri
Türbin keysleri
Rotorşaft yatakları
Srast yatakları
Şaft ve boğaz glendleri
Labirent glenciler
Karbon glenciler
Pakin klerensleıl çok küçük
Pakin klerensleri çok büyük
Glendsiil sistemleri
Nozullar
Kanatlar
Hareketli kanatlar
Dami piston
Buhar valfları
Manevra valfı
Gaitliyon valf.
Nozııl grubu valflan
Dreyn valflan
Eskeyp valflar
Su separatörü
Devir düşürme donanımları
Tek kademeli devir düşürücüler
İki kademeli devir düşürücüler
Devir düşürücü dişlilerde hasar
Pinyon dişlinin denetimi
Denge denetimi
Dişlilerin kaldu'ilması ....
Dişlilerin sökülmesi
Dişlilerin monte edilmeleri
Güvenlik önlemleri
Hidrolik kaplinler
İşletme ilkesi
Esnek kaplinler
Pinli esnek kaplin
Yaylı esnek kaplin
mişli esnek kaplin
Pençe türü esnek kaplinler
Yağlama yağı donanımı
Gravite yağlama sistemi
Basınçla yağlama sistemi
Yağlama devresi sorunları
Tomaçark donanımı
Regülatör donanımları
Hız ayar regülatörleri. I Aşırı hız regülatörleri....
Türbinlerin operasyonu
Türbinleri seyire liazırlama
Türbinlerin kapatılması
Düşük yüklerde operasyon
Elektıik aıeılisinde kesinti
Yanlınıcı ünitelerin operasyonu
Fidsuyu pompası çalıştıran tüıi)in
Özel işletme önerileri
Vakumun sürdürülmesi
Isınma sırasında titreşim
Diger nedenlerle İletişim
Manevra
Buliar tUrbinleıinde anza
Aşıntitreşim
Düşük yag basıncı
Yüksek yatak sıcjıklıgı
Yüksek kondenser basıncı
Temiz olmayan yoğuşumlar
Kaınpavund tüıİJinla'
Sadece LP türbini ile seyir
Sadece HP türbini ile seyir
Üst keysin kaldınlması
TüıİJin rotorunun kaldırılması
Rotor ve keysin iç kontrolü
Nozul diyaframının çıkarılması
Türbin keyslerinde arıza
RotorşatUarda arıza
Rotor disklerinde hasar
Hareketli kanatlarda hasar
Keysin kapatüması
Tüıto ayakuı
Rotorun radyal durumu
Eksenel durumun denetlenmesi
streyner ve manevra valflan..
Türbinlerin dengelenmesi
Statik denge
Kıltik hız
BUHAR ve FlDSUYU DEVRELERİ
Genel tanımlama
Fidsuyu devreleıinin türleri
Buh.Tr ve fidsuyu devrelerinin bileşenleri
Kondeiıserler
Kondenser türleıl
Açık veya Jet kondensö’ler..
Borulu kondenserler
Kondenser boruları
Kaçak ve aşınma
Kaçıran boruların saptanması...
Kondenser bonüarının kirlenmesi..
Kimyasal temizlenme
Bonılann dış temizliği
Kondenser borularının tapalanması
Kondenser borulannın değiştirilmesi
Kondenser hotveli
Kondenser su kutulan
Kondenserlerin bulunduklan yer
Vakum
Düşük vakum.
Kondenserlerin korunması
Salcüleytin veya dolaşım devrcsi
Dolaşım devresi anzaljırı
Yoguşum veya kondenseyt pompası
Hotvel
Erecekler
Erecekterin çalıştırılması
Hatalı işletme
Bakım notları
Erecekter kondenser
Dreyn kuler
Fidsnyunun ısıtılması
Alçak basınçlı fidhiyter
Yüksek basınçlı fidhiyter
Havasızlandırma işlemi
Havasızlandırma türleri
Rejeneratif fidsuyu ısıtıcıları
Besleme suyu pompalan
Buhar enjektörleri
Evaporeyterler
Bonılu evaporeyter
Vakumlu evaporeyterler
Flaş evaporeyterler
Buhar sıkıştırmalı evaporeyter
Evaporeyterlerin operasyonu
Bonılu bir evaporeyteıin operasyonu
Vakumlu bir evaporeyterin operesyonu
Flaş evaporeyter operasyonu
Buhar sıkıştırmah evaporeyter operasyonu..
Evaporeyterin blofu
Evaporeyterlerde kışırın önlenmesi
Demir klorör işlemi
Sodyum polifosfat
Polielektj'olitler
Evaporeyteıierde kışımı giderilmesi
Isıl kışır gidenne
Salinite ve tuz içeriği
Evaporeyter kaynaması
Buhar trapiarı
Şamanciralı buhar kapanları
Temrostatik iraplar
Binietalik buhar İrapları
Verimsiz işletme nedenleri
Verimsiz traplffl'
Pozitif test
Alçak basınçlı traplar
Yüksek basınçlı traplar
Gözlem tankları
Ana dreyn sistemleri
Buhar dreyn sistemleri
Atmosferik dreyn sistemleri
Fidsuyu kontrol sistemleri
Şamandralı fidsuyu regülatörleri
Dona karşı koruma
POMPALAR
Pistonlu pompalar
Plencerli fidsuyu pompaları
Diferansiyel plencerli pompalai
Doğrudan etkili fidsuyu pompaları
İlki silindirli, çift, etkili pistonlu pompalar
Tek etkili pistonlu pompalar
Vakum ve hava hücreleri
Pistonlu pompaların operasyonu
Operasyonda dikkat edilecek hususlar
Zayıf pompa operasyonu
Hava kaçaklarının aranması
Vorm dişlilerin aşırı ısınması
Yatakların ısınması
Gürültü ve vunıntu
Pompanın stop edilmesi
Fidsuyu pompalarında sorunlar
Hava pompasının silkinti çalışması
Disçarç basıncının olmaması
Su tarafından inleme sesi
Koruma
Yağlama
Blomaçark
Glend kaçağı
Valf sıpındılmın paslanması
Strokun ayarı
Valf sıpındılmın ayar edilmesi
Su valflarının denetimi
Overholda dikkat
Su tarafının denetimi
Çizilmiş su silindiri
Gevşek pistonlar
Sıkılık deneyi
Piston çok küçük
Pistonların doldurulması
Yumuşak segmanların donatılması
Vayt metal segmanlar
Su sillndiıindeki valfler
Valfların temiz tutulması
Disçarç valflarının yuvaları
Hava pompası valfları
Valflann yerlerine yerleştirilmeleri
Sniftin valflar
Conta patlaması
Metal segmanların yerleştirilmesi
Mekanizmaya itina
Güvenlik önlemleri-malzeme
Hava pompaları
Edward türü erpamp
Hava pompası valfleri
Erpamplarda zayıf operasyon
Santrifüj veya merkezkaç pompalar
Tek kademeli santrifüj pompalar
Çok kademeli santrifüj pompalar
Volüt hücresi ve difüzör çemberieri
Basınç
Santrifüj pompaların yarar ve sakıncaları.
Santrifüj pompaların çalıştırılması
Pompanın sıvı vemıemesi
Pompanın tanı kapasite ile çalışmaması
Aşırı yük
Titreşim
Keysin ısınması
Pompa şaftının ısınması
Yataklann ısınması
Devir hareketU pompalar
Pervane pompalar
Dişli pompalar
Vida pompalar
Su çemberli pompalar
Devir hareketli pompaların çalıştırılması
Devir hareketli bir pompanın ilk hareketi
Devir hareketli bir pompanın stop edilmesi
Arıza nedenlerinin araştırılması
VALFLAR
Stop valflar
Geyt valflar
Geri clöndümıez valflar
Reclyusin valflar
Manyetik stop valf
Şamandıralı valflar
Termostatik valfler
Çift diskli valflar
Valfişarın donatılması
Valf kaçağı nedenleri
Valf sıpındıllannın sıkışması
Valf diskinni kopması
Valf disk ve yuvalarının alışlınlması
GEMİ SİSTEMLERİ
İçme ve yıkanma suyu sistemleri
Yıkanma suyu sistemleri
Deniz suyu sistemleri
Sintine separatörleri
Atmosferik sintine separatörleri
Basınçlı sintine separatörleri
Çok fazla sintine separatörü
Otomatik yağlı su separatörü
Safra ya da balast sistemi
Dolaşım veya serküleytin sistemi
Soğutma sistemi
Isıtma sistemleri
Buhar ile ısıtma
Sıcak su ile ısıtma
Sıcak hava ile ısıtma
Havalandımıanın amaç ve ilkeleri
Elektrikle ısıtma
İklimlendirme veya erkondişin sistemleri
Çamur fırını veya insineratör