ELEKTRİK MAKİNELERİ DENEYLERİ – Nur Bekiroğlu – İbrahim Şenol – Oktay Aybar – Sibel Zorlu –Mustafa Aydeniz – İzzet Önel –Engin Ayçiçek – Selin Özçıra
ÖNSÖZ
Bu kitabın ilk hedefi; Yıldız Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Fakültesi Elektrik Mühendisliği Bölümünde okutmakta olduğumuz Elektrik Makineleri Laboratuarı I ve II derslerinde yaptırılmakta olan deneyler hakkında teorik ve pratik bilgilerin bir arada toplanarak öğrenciye sunulmasıdır.
Buna ilave olarak, kitapta ayrıca yine aynı bölümde seçimlik ders olarak açılan ve özel elektrik makinelerinin incelenerek deneylerinin yaptırıldığı Elektrik Makineleri Laboratuarı III dersinin deneyleri hakkında detaylı bilgiler de bulunmaktadır.
Kitap yedi bölümden oluşmaktadır. Her bir bölümde deneyleri yapılacak makineler hakkında ön bilgi verilip, ilgili deneyler yapılışlarıyla anlatılmıştır.
Birinci bölümde; doğru akım makineleri hakkında teorik bilgi verildikten sonra konuyla ilgili olarak şönt ve kompund makine deneyleri açıklanmıştır.
İkinci bölümde; transformatörler hakkında teorik bilgi verilmiş, bir ve üç fazlı transformatör deneyleri anlatılmıştır.
Üçüncü bölümde; senkron makineler hakkında teorik bilgi verildikten sonra senkron makine karakteristiklerinin çıkarılması ile ilgili deneyler açıklanmıştır.
Dördüncü bölümde; asenkron makineler hakkında teorik bilgi verilip asenkron makinenin motor ve generatör çalışması ile ilgili deneyler anlatılmıştır.
Beşinci bölümde; bir fazlı asenkron motorlar hakkında teorik bilgi verilmiş ve ilgili deneylerle motor karakteristiklerinin çıkarılması açıklanmıştır.
Altıncı bölümde; önce adım motorlarının yapısı, çalışma prensibi ve sürme devreleri anlatılmış ardından ilgili deneyler verilmiştir.
Yedinci ve son bölümde ise üniversal motorlar hakkında teorik bilgi verilmiş ve ilgili deneyle motor karakteristiklerinin çıkarılması anlatılmıştır.
Öğrencilerimize oldukça yararlı olacağına inandığımız kitabın okuyucularımızdan gelen eleştiri ve önerilerle geliştirilebileceğini umuyoruz. Kitapta en az hata için gerekli çalışmalar yapılmış olmasına rağmen, olabilecek hataları www.yildiz.edu.tr/~elkmaklab adresine bildirmeniz bizim için oldukça önem taşımaktadır.
Bu kitabın hazırlanması aşamasında, özellikle yeni deneylerin oluşturulmasında, gösterdikleri özverili çalışmalardan dolayı asistan öğrencimiz S. Dinçer ÖZTURK ve stajyer öğrencimiz Güleser KASKA’ya teşekkürlerimizi sunarız.
İÇİNDEKİLER
DOĞRU AKIM MAKİNELERİ...............
Doğra Akım Makinelerinin Yapısı
Stator (Endüktör).
Rotor (Endüvi).
Kollektör ve Fırçalar.
Yatak ve Kapaklar.
Doğra Akım Makinelerinin Çalışma Prensibi
Komütasyon.
Endüvi Reaksiyonu.
Doğra Akım Makinelerinin Sınıflandırılması.
Doğra Akım Motorları.....................................................
Serbest Uyarmalı Doğra Akını Motorları...............................................
Kendinden Uyarmalı Doğra Akım Motorları. —
Şönt Uyarmalı Doğru Akım Motorları
Seri Uyarmalı Doğra Akım Motorları..
Kompunt Uyarmalı Doğru Akım Motorları
Doğra Akım Motorlarına Yol Verme.
Doğru Akım Motorlarında Devir Yönünün Değiştirilmesi
Doğru Akım Generatörleri
Serbest Uyarmalı Doğru Akım Generatörleri.
Kendinden Uyarmalı Doğra Akım Generatörleri
Şönt Uyarmalı Doğru Akım Generatörleri.
Seri Uyarmalı Doğru Akım Generatörleri
Kompunt Uyarmalı Doğru Akım Generatörleri.....
Doğru Akım Makinelerinde Endüklenen Gerilim İfadesi
Doğra Akım Makinelerinin Sürekli Çalışma (Kararlı Durum) Gerilim
Denklemleri.
Doğru Akım Makinelerinde Endüklenen Güç ve Döndürme Momenti ifadeleri..
Doğru Akım Makinelerinde Kayıplar ve Verim
Kayıplar :
Bakır Kayıpları
Demir Kayıpları
Rüzgar ve Sürtünme Kayıpları
Verim..
TRANSFORMATÖRLER..........................
Transformatörlerin Yapılan
Transformatörlerin Çalışma Prensibi
Transformatörlerde Endüklenen E.M.K ve Dönüştürme Oranı...
Transformatörlerde Kaçak Akılar
Transformatörlerin Kayıpları
Transformatörlerde Verim ve Regülasyon
Transformatörlerde Polarite
Ölçü Transformatörleri
Ölçü Transformatörlerinin Kullanılış Amacı
Akım Transformatörleri
Gerilim Transformatörleri
Oto Transformatörler
Üç Fazlı Transformatörler
Üç Fazlı Transformatörlerde Sargı Bağlantı Şekilleri
Üçgen Bağlantı
Yıldız Bağlantı
Zigzag Bağlantı
Transformatör Etiket Bilgileri
ASENKRON MAKİNELER
Giriş
Asenkron Motorlar
Stator
Rotor
Gövde
BİR FAZLI ASENKRON MOTORLAR...
Giriş
Bir Fazlı Yardımcı Sargılı Asenkron Motorlar
Yapısı
Çalışma Prensibi
Kullanım Alanları
Bir Fazlı Kondansatörlü Asenkron Motorlar
Kondansatör Yol Vermeli Asenkron Motorlar
Kullanım Alanları
Sürekli Kondansatörlü Asenkron Motorlar
Kullanım Alanları
Çift Kondansatörlü Asenkron Motorlar
Kullanım Alanları
Gölge (Yardımcı) Kutuplu Asenkron Motorlar
Yapısı
Çalışma Prensibi
Kullanım Alanları
ADIM (STEP) MOTORLAR
Giriş
Değişken Relüktanslı Adım Motorları (VR)
Sabit Mıknatıslı Adım Motorları (PM)
Karışık Yapılı (Hibrid) Adım Motorları
Adım Motorlanna Ait Önemli Parametreler
Adım Motoru Sürme Devreleri
Bi-Polar ve Uni-Polar Adım Motorları
Kullanım Alanları
ÜNİVERSAL MOTORLAR
Yapısı
Çalışma Prensibi
Kullanım Alanları